Tết Táo quân và Sớ Táo quân

Không phải năm nay mới có Tết Táo quân và cần tới Bài vị Táo quân cũng như Sớ Táo quân. Năm nào cũng thế, năm ngoái đã dặn kỹ rồi nhưng ở nơi “chín người mười làng”, lắm ý kiến khác nhau lại bận lo trăm thứ nên vợ con và các em, các cháu lại hỏi. Đành nhắc lại.

1. Tục thờ thần Táo 灶神 và nghi thức Tết Táo quân là du nhập từ Bắc quốc sang. Tục này có khởi nguồn từ một chuyện thần thoại thời Trung Quốc cổ đại. Theo đó Thần táo được xưng là Táo Quân 灶君, Táo Vương 灶王 hay Táo Vương gia 灶王爺 và là nam giới 為男性神.

Tuy có nguồn gốc từ Trung Hoa nhưng với  người Việt thì sự tích Táo quân mang đậm tính thuỷ chung, tình nghĩa, là chuyện “hai ông và một bà”, có họ tên cụ thể, tượng trưng là 3 cỗ “đầu rau” hay “chiếc kiềng 3 chân” ở nhà bếp. Do vậy mới có câu: “Thế gian một vợ chồng, không như Vua Bếp hai Ông một Bà”.  Ba vị đó được dân Việt suy tôn là thần Đất, thần Nhà, và thần Bếp núc nhưng do ảnh hưởng của tuyết Ba ngôi 三位一体nên dân gian gọi chung là Ông Táo và Bài vị có khi ghi chung là Định Phúc Táo Quân 定福灶君. Tuy vậy trong khi khấn cúng (dịp Tết Táo Quân cũng như các dịp cúng bái khác) vẫn cung thỉnh cả 3 vị, bởi mỗi người giữ một việc:

    - Phạm Lang làm Thổ Công 土公, trông coi việc bếp, gọi là: "Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân" 東厨司命灶甫神君.

    - Trọng Cao làm Thổ Địa 土地, trông coi việc nhà cửa, gọi là: "Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần" 土地龍脈宗神.

    - Thị Nhi làm Thổ Kỳ 土祇, trông coi việc chợ búa, gọi là: "Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần" 五方五土福德正神.

2. Người xưa gọi Táo quân là Táo Công, là vị thần bảo vệ nơi gia đình mình cư ngụ và thường được thờ ở nhà bếp, cho nên còn được gọi là Vua Bếp, là Ông Công, Ông Táo. Vua Bếp quanh năm ở trong bếp, biết hết mọi chuyện trong nhà nên cổ nhân cho rằng vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, Táo quân sẽ cưỡi Cá Chép lên Thiên đình để báo cáo mọi việc lớn nhỏ trong nhà của gia chủ với Thượng Đế, đến đêm 30 tháng Chạp Táo mới trở về tiếp tục công việc của mình. Từ đó cổ nhân lấy ngày này làm ngày Tết Táo Quân. Nguyên do việc dùng Cá chép khởi từ truyền thuyết cho rằng Chép Tiên vốn ở trên Thiên đình. Do mắc tội nên bị Thượng Đế đày xuống hạ giới. Khi tu thành chính quả Cá Chép đã hoá rồng bay về trời. Táo quân muốn lên Thiên đình tâu bày việc dưới Hạ giới phải nhờ Cá Chép chở đi.

3. Để Vua Bếp “phù trợ” cho mình được nhiều điều may mắn trong năm mới, lễ tiễn đưa ông Táo về chầu Trời được  dân gian chuẩn bị chu đáo và tiến hành trọng thể. Lễ vật cúng Táo công gồm có: lễ mặn thường có 1 con gà trống luộc, hoặc 1 miếng thịt luộc (thịt vai, hoặc 1 khoanh giò), 1 đĩa xôi, 1 đĩa xào, 1 bát canh. Hoa quả (nên là ngũ quả, hoặc 1 loại có 5 quả), 5 bông hoa nhiều màu, trầu cau, rượu; 1 con cá chép sống đựng trong thố hoặc chậu sạch có nước. Ngoài ra còn có hương đăng, trà, nước, 5 lễ tiền vàng, bánh kẹo tuỳ tâm. Riêng vàng mã thì khác dịp cũng bái thường là có mũ ông Công ba cỗ hay ba chiếc: hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho các Táo Ông thì có hai cánh chuồn, mũ Táo Bà thì không có cánh chuồn. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành: năm hành Kim (Canh, Tân) mầu vàng; Mộc (Giáp, Ất) mầu trắng; Thủy (Nhâm, Quý) mầu xanh; Hỏa (Bính, Đinh) mầu đỏ, Thổ (Mậu, Kỷ) mầu đen. Song những người làm hàng mã muốn cho bắt mắt thường mỗi bộ 3 mũ, hia, áo mầu Đỏ, Xanh, Vàng trang hoàng lộng lẫy, hiếm khi có mầu Trắng nên vẫn dùng. Sau khi bày lễ, thắp hương và khấn xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa lễ tạ rồi hóa vàng mã. Sau đó đem tro vàng mã cùng cá chép thả ra ao, hồ, sông, suối… để cá đưa ông Táo lên chầu Trời. Mấy năm lại đây, khi kinh tế khá hơn mọi nhà (nhất là ở đô thị) đua nhau sắm đủ loại vàng mã, rất tốn kém và có khi gây hoả hoạn nữa! Chỉ "béo" mấy nhà làm mã và khổ cho hàng xóm tro bụi bay mù trời!

4. Năm nay ngày “tiễn” Ông Táo về chầu trời (23 tháng Chạp) là thứ Tư ngày 26 tháng 01 năm 2011. Theo Nạp âm đó là ngày Tân Tỵ (辛巳, Bạch lạp Kim) tháng Kỷ Sửu (己丑, Phích lịch Hỏa) năm Canh Dần (庚寅, Tùng bách Mộc). Bạch lạp Kim có Chi khắc Can (Hỏa, Kim), là ngày hung (phạt nhật)  kị tuổi: Ất Hợi, Kỷ Hợi; thuộc hành Kim khắc hành Mộc, đặc biệt tuổi: Kỷ Hợi nhờ Kim khắc mà được lợi. Thêm nữa: Tỵ lục hợp Thân, tam hợp Sửu và Dậu thành Kim cục; xung Hợi, hình Thân, hại Dần, phá Thân, tuyệt Tý.

Tôi dặn vợ năm nay Canh Dần và tới là Tân Mão tuy có hàng can là Canh, Tân thuộc Kim nhưng nạp âm là Tùng bách Mộc lại thuộc hành Mộc nên dùng màu trắng (đấy là tôi theo thầy tôi, còn với thầy khác có thể tính khác đi). Cây Vàng, cây Bạc sắm từ năm ngoái hôm đó hoá luôn và thay vào hai cây mới. Khi khấn quan Hành khiển đương niên là: Ngụy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh chi Thần, Tiêu Tào Phán quan (sang năm Mão mới là: Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần, Liêu Tào Phán quan).

Hơn nữa để cầu mong cho con gái cưới tháng 9/2009 sớm  kết nhuỵ, khai hoa, con trai năm tới Hôn lễ hanh thông cần còn cúng một con gà luộc loại gà "cồ" mới tập gáy mà mọi năm đa phần do các em tôi đưa rừ quê lên (đến hôm nay chưa thấy, hay phải nhắc!). Việc này nhằm nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sớm được sinh ra “mẹ tròn con vuông” sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như gà cồ!

Vẫn như mọi năm, để các ông và các bà Táo có phương tiện về chầu trời, còn cúng một con cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép (phần lớn ngày nay là lợi cá cảnh mầu vàng) này sẽ "phóng sinh" (thả ra suối Kim Tân để cá bơi ra sông Hồng) sau khi khấn cúng xong. Nhưng tôi cúng dặn trước "đồng chí" Trung uý con trai tôi rằng: chú ý mở túi ninol đựng cá và tro  (hoá vàng mã, mũ, hia, áo, cá chép giấy) ra hày thả nhưng đừng vứt  túi này xuống suối (để  góp phần bảo vệ môi trường) và lại nhớ xem phía hạ nguồn có cánh nào rình vớt lại không? Bởi chuyện này năm nào cũng xẩy ra.

5. Bài Sớ Táo quân 2010 :

Nghe rằng:

Trời cao đức lớn, quản mọi việc đời,

Giúp kẻ lòng thành, nhiệt tâm mọi cõi.

Vậy nhân:

Canh Dần sắp qua, Tân Mão đang đến.

Vâng theo đến hẹn, Thay mặt Lương gia, Sống tại Lào Cai,

Sắp sửa lễ nghi, Tóm lược mọi bề, Nhờ Táo Gia đình;

Bay thẳng Thiên cung, Trước sau trình tấu.

Sớ rằng:

Vượt mọi khó khăn, Gia tộc nhà thần,

Suốt năm Canh Dần, Đã nhiều nỗ lực.

Tiến bộ vượt bực, Là chuyện thành gia:

Thuý Quỳnh xuất giá, Hạnh sinh cháu gái...

Tôn tử đề huề, Đinh mạnh hai xuất.

Học hành tất bật, Con cháu nêu gương:

Thạc sĩ Huyền Thương, Đã xong xuất sắc.

Hải Thương tiếp học, Xong lớp Trung văn;

Vượt trên khó khăn: Đình theo nghiệp bố;

Hòa đang củng cố - Kiến thức Luật gia;

Nối bước nếp nhà: Quảng vào Trung học;

Tuyết nhập học xa- Cũng đều cố gắng:

Cháu Lương Thị Nguyệt, đã tốt nghiệp rồi.

Còn mấy cháu nữa, Nhỏ vẫn chăm ngoan.

Việc họ lo toan, Trong ngoài trọn vẹn;

Nhiều chuyện hứa hẹn, Phát triển đi lên.

Bố Đại tá thăng, Con nâng Trung uý.  

Con rể thay xe, Trai sắm Ki A.

Cháu mở Công ty, Nhà cửa sửa sang,

Chuẩn bị sẵn sàng, Đón mừng tin mới.

Sức khỏe gia quyến, Luôn được bình an.

Qua buổi cơ hàn, Toàn gia tấn tới.

Còn nhiều thắng lợi, Nhưng cũng khó khăn;

Xin gắng chuyên cần, để luôn phát triển.

Thôi để tiết kiệm, thời gian Táo nhà,

Xin tạm kể sơ, Kính nhờ tấu giúp.

Giờ xin:

Thiêu hóa hương hoa, Cùng là vàng mã,

Đôi lời khấu tạ, Mạo muội tỏ bày,

Có sớ văn này, Kính cậy táo quân,

Tấu tới Ngọc Hoàng, Xin được ban ân:

Gia chủ năm tới, Vạn sự cát tường.

Sắp sang Tiết mới, Tín chủ cáo biệt.

Về lo đón Tết, Hứa cùng Thần Táo:

Chẳng kể gió bão, Không ngại gian nhân;

Luôn vững tinh thần, Toàn gia tiến bộ.

Sang Tết Hoàng Miêu, Đón Táo Quân về;

Phù hộ độ trì: Lộc, Thọ, Phúc đầy,

An Ninh Khang Thái!.

Cẩn sớ!

6. Văn khấn Thổ Công  (sưu tầm, cải biên):

Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)

- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật,

- Kính lạy ngài Hoàng Thiên Hậu Thổ, chư vị Tôn thần,

- Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh, Táo phủ Thần quân; Thổ địa Long mạch Tôn Thần; Ngũ phương Ngũ thổ, Phúc đức chính Thần,

- Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản địa phận tổ 22 phường Kim Tân, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.

Tín chủ con là: Lương Đức Mến sinh năm Ất Mùi 1955;

Cư trú tại: SN 328 đường Hoàng Liên, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai,

Hôm nay là ngày 26 tháng 01 năm 2011, nhằm ngày 23 tháng Chạp năm Canh Dần, tục gọi ngày Tết Táo Quân,

Tín chủ con cùng toàn gia, tuân theo lệ cũ, hành tâm sắm sửa : hương, hoa, kim ngân, trà, quả, áo, mũ, hia, cá, xôi, gà, canh, muối bầy ra trước án,

Đốt nén hương thơm cung thỉnh kính mời: ngài Bản gia Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ Địa Long Mạch Tôn thần, ngài Bản gia Ngũ phương Ngũ thổ, Phúc đức chính Thần thương xót tín chủ:

Giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, xá mọi lỗi lầm trong những ngày qua, phù trì tín chủ cùng với tòan gia:

An ninh khang thái, Vạn sự tốt lành, Gia đạo hưng long, Quan lộ hanh thông, Học hành tấn tới, Thêm của thêm người, Sở cầu tất ứng, Sở nguyện tòng tâm.

Chúng con người trần, lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin Tôn Thần phù hộ độ trì.

Nam mô a di Đà Phật! (3 lần).