Theo nghi lễ cổ truyền thì trong cúng, tế bao giờ cũng có phần đọc Chúc văn, Điếu văn hay Tấu sớ. Mỗi loại có ý nghĩa, cách việt khác nhau, dùng trong những dịp khác nhau. Trong đó, Tết Ông Táo thường đọc Sớ văn.
1. Sớ văn:
Chữ là: Sớ văn thượng tấu (H: 疏文上奏,A: The petition to the throne, P: Le placet au trône) có nghĩa là bài văn viết lên giấy để tấu trình các việc hay để cầu nguyện một việc gì đó, dâng lên Đức bề trên (Trời, Phật, Thần, Thánh hay Vua).
2. Thời điểm đọc Sớ:
Trong các lễ cúng, thường trải qua 4 bước cơ bản:
1 - Nghênh thần: chủ tế lễ 4 lễ
2 - Hiến lễ: dâng lễ 3 lần, mỗi lần chủ tế và bồi tế đều quỳ để hiến lễ, đọc văn tế, sớ. Khi đó, chủ lễ đứng trước bàn thờ, vái bốn vái rồi cầm giấy đưa ra trước mặt đọc. Đọc xong vái năm cái.
3 - Ẩm phúc và thu tộ: Chủ tế nhận lộc thần linh ban
4 - Lễ tạ: Chủ tế lễ 4 lễ. Cách thức ăn mặc và động tác trong tế từ lâu đã được cung đình hoá.
Như vậy, việc dâng sớ thực hiện tại bước 2 sau khi dâng Hoa, Rượu, Trà và Chủ tế quỳ dâng Sớ trước Hương án và người bồi tế xướng câu “Tuyên đọc”.
3. Cách tuyên đọc:
Trước hết, phụ lễ xướng: "Sớ văn thượng tấu" khi đó người Chủ lễ cầm bao sớ (có đề hàng chữ nho ghi danh hiệu các vị Thần và trong có tờ sớ) đưa lên trán cầu nguyện, xong rồi lấy tờ sớ ra, trao cho vị đọc sớ.
Tiếp theo Phụ lễ xướng: "Thành đọc sớ văn" thì người đọc sớ cất cao giọng đọc, Chủ lễ hai tay cầm bao sớ đặt lên trán, mặt bao sớ hướng lên Hương án, đặt hết tinh thần vào lời văn trong sớ. Mỗi khi đọc đến danh hiệu Thần thì gõ một tiếng chuông, mọi người cúi đầu tôn kính, vái 1 vái.
Khi đọc xong sớ, phụ lễ xướng: "Cung phần sớ văn", vị chứng đàn lấy tờ sớ đặt trở lại vào bao sớ, rồi đưa lên hai ngọn đèn chụm lại của hai Lễ sĩ quì hai bên, đốt cả sớ và bao sớ. Khi đốt sớ, mọi người dự tế đều phải đứng quay mặt và ngó vào chỗ đốt.
4. Các loại Sớ văn và cấu trúc :
Tuỳ mục đích Cúng Tế mà có nhiều loại Sớ văn: Sớ văn dâng Đức Phật, Sớ văn dâng Đức Phật Mẫu, Sớ văn cúng Thượng nguyên, Trung nguyên, Hạ nguyên, cúng Sóc Vọng thường lệ, Sớ Cầu siêu, Sớ cúng Tuần v.v....
Các Sớ văn đều giống nhau ở phần đầu, chỉ khác ở nội dung sớ, tùy trường hợp mà có nội dung, cấu tứ thích ứng. Từ ngữ phải trang nghiêm, thể hiện rõ lòng thành, « tâm động quỷ thần trí ». Tất nhiên có những bài Sớ vui vẻ trên các mục Thư giãn có tác dụng châm biếm, giáo dục lớn. Đặc biệt mấy năm gần đây VTV có tiết mục « Táo quân » khá hấp dẫn mà Văn Sớ cũng rất điển hình !
Sớ văn xưa được viết bằng Hán Việt, nay chủ yếu diễn Nôm bằng chữ quốc ngữ.
5. Bài Sớ Táo quân 2009 : *Tôi viết chuanả bị cho 23/Chạp/Kỷ Sửu)
Nghe rằng:
Trời cao đức lớn, quản mọi việc đời
Tín chủ lòng thành, nhiệt tâm mọi cõi.
Vậy nhân:
Kỷ Sửu sắp qua, Canh Dần đang đến.
Vâng theo đến hẹn, Thay mặt tộc gia, Sống tại Lào Cai,
Sắp sửa lễ nghi, Tóm lược mọi bề, Nhờ Táo Gia đình;
Bay thẳng Thiên cung, Trước sau trình tấu.
Sớ rằng:
Vượt mọi khó khăn, Gia tộc nhà thần,
Kỷ Sửu vừa qua, Đã nhiều nỗ lực.
Tiến bộ vượt bực, Là chuyện thành gia:
Huyền Thương xuất giá, Hạnh lấy vợ về...
Tôn tử đề huề, Đinh thêm hai xuất.
Học hành tất bật, Con cháu nêu gương:
Thạc sĩ Huyền Thương, Đã xong xuất sắc.
Hải Thương tiếp học, Theo lớp Trung văn;
Vượt trên khó khăn: Đình theo nghiệp bố;
Hòa đang củng cố - Kiến thức Luật gia;
Nối bước nếp nhà: Quảng vào Trung học;
Tuyết nhập học xa- Cũng đều cố gắng:
Cháu Nguyệt, cháu Thắng- Sắp tốt nghiệp rồi.
Còn mấy cháu nữa, Nhỏ vẫn chăm ngoan.
Việc họ lo toan, Trong ngoài trọn vẹn;
Nhiều chuyện hứa hẹn, Phát triển đi lên.
Sức khỏe gia quyến, Luôn được bình an.
Qua buổi cơ hàn, Toàn gia tấn tới.
Còn nhiều thắng lợi, Nhưng cũng khó khăn;
Xin gắng chuyên cần, để luôn phát triển.
Thôi để tiết kiệm, thời gian Táo nhà,
Xin tạm kể sơ, Kính nhờ tấu giúp.
Giờ xin:
Thiêu hóa hương hoa, Cùng là vàng mã,
Đôi lời khấu tạ, Mạo muội tỏ bày,
Có sớ văn này, Kính cậy táo quân,
Tấu tới Ngọc Hoàng, Xin được ban ân:
Gia chủ năm tới, Vạn sự cát tường.
Sắp sang Tiết mới, Tín chủ cáo biệt.
Về lo đón Tết, Hứa cùng Thần Táo:
Chẳng kể gió bão, Không ngại gian nhân;
Luôn vững tinh thần, Toàn gia tiến bộ.
Sang Xuân Tết Hổ, Đón Táo Quân về;
Phù hộ độ trì: Lộc, Thọ, Phúc đầy.
Cẩn sớ!
1. Sớ văn:
Chữ là: Sớ văn thượng tấu (H: 疏文上奏,A: The petition to the throne, P: Le placet au trône) có nghĩa là bài văn viết lên giấy để tấu trình các việc hay để cầu nguyện một việc gì đó, dâng lên Đức bề trên (Trời, Phật, Thần, Thánh hay Vua).
2. Thời điểm đọc Sớ:
Trong các lễ cúng, thường trải qua 4 bước cơ bản:
1 - Nghênh thần: chủ tế lễ 4 lễ
2 - Hiến lễ: dâng lễ 3 lần, mỗi lần chủ tế và bồi tế đều quỳ để hiến lễ, đọc văn tế, sớ. Khi đó, chủ lễ đứng trước bàn thờ, vái bốn vái rồi cầm giấy đưa ra trước mặt đọc. Đọc xong vái năm cái.
3 - Ẩm phúc và thu tộ: Chủ tế nhận lộc thần linh ban
4 - Lễ tạ: Chủ tế lễ 4 lễ. Cách thức ăn mặc và động tác trong tế từ lâu đã được cung đình hoá.
Như vậy, việc dâng sớ thực hiện tại bước 2 sau khi dâng Hoa, Rượu, Trà và Chủ tế quỳ dâng Sớ trước Hương án và người bồi tế xướng câu “Tuyên đọc”.
3. Cách tuyên đọc:
Trước hết, phụ lễ xướng: "Sớ văn thượng tấu" khi đó người Chủ lễ cầm bao sớ (có đề hàng chữ nho ghi danh hiệu các vị Thần và trong có tờ sớ) đưa lên trán cầu nguyện, xong rồi lấy tờ sớ ra, trao cho vị đọc sớ.
Tiếp theo Phụ lễ xướng: "Thành đọc sớ văn" thì người đọc sớ cất cao giọng đọc, Chủ lễ hai tay cầm bao sớ đặt lên trán, mặt bao sớ hướng lên Hương án, đặt hết tinh thần vào lời văn trong sớ. Mỗi khi đọc đến danh hiệu Thần thì gõ một tiếng chuông, mọi người cúi đầu tôn kính, vái 1 vái.
Khi đọc xong sớ, phụ lễ xướng: "Cung phần sớ văn", vị chứng đàn lấy tờ sớ đặt trở lại vào bao sớ, rồi đưa lên hai ngọn đèn chụm lại của hai Lễ sĩ quì hai bên, đốt cả sớ và bao sớ. Khi đốt sớ, mọi người dự tế đều phải đứng quay mặt và ngó vào chỗ đốt.
4. Các loại Sớ văn và cấu trúc :
Tuỳ mục đích Cúng Tế mà có nhiều loại Sớ văn: Sớ văn dâng Đức Phật, Sớ văn dâng Đức Phật Mẫu, Sớ văn cúng Thượng nguyên, Trung nguyên, Hạ nguyên, cúng Sóc Vọng thường lệ, Sớ Cầu siêu, Sớ cúng Tuần v.v....
Các Sớ văn đều giống nhau ở phần đầu, chỉ khác ở nội dung sớ, tùy trường hợp mà có nội dung, cấu tứ thích ứng. Từ ngữ phải trang nghiêm, thể hiện rõ lòng thành, « tâm động quỷ thần trí ». Tất nhiên có những bài Sớ vui vẻ trên các mục Thư giãn có tác dụng châm biếm, giáo dục lớn. Đặc biệt mấy năm gần đây VTV có tiết mục « Táo quân » khá hấp dẫn mà Văn Sớ cũng rất điển hình !
Sớ văn xưa được viết bằng Hán Việt, nay chủ yếu diễn Nôm bằng chữ quốc ngữ.
5. Bài Sớ Táo quân 2009 : *Tôi viết chuanả bị cho 23/Chạp/Kỷ Sửu)
Nghe rằng:
Trời cao đức lớn, quản mọi việc đời
Tín chủ lòng thành, nhiệt tâm mọi cõi.
Vậy nhân:
Kỷ Sửu sắp qua, Canh Dần đang đến.
Vâng theo đến hẹn, Thay mặt tộc gia, Sống tại Lào Cai,
Sắp sửa lễ nghi, Tóm lược mọi bề, Nhờ Táo Gia đình;
Bay thẳng Thiên cung, Trước sau trình tấu.
Sớ rằng:
Vượt mọi khó khăn, Gia tộc nhà thần,
Kỷ Sửu vừa qua, Đã nhiều nỗ lực.
Tiến bộ vượt bực, Là chuyện thành gia:
Huyền Thương xuất giá, Hạnh lấy vợ về...
Tôn tử đề huề, Đinh thêm hai xuất.
Học hành tất bật, Con cháu nêu gương:
Thạc sĩ Huyền Thương, Đã xong xuất sắc.
Hải Thương tiếp học, Theo lớp Trung văn;
Vượt trên khó khăn: Đình theo nghiệp bố;
Hòa đang củng cố - Kiến thức Luật gia;
Nối bước nếp nhà: Quảng vào Trung học;
Tuyết nhập học xa- Cũng đều cố gắng:
Cháu Nguyệt, cháu Thắng- Sắp tốt nghiệp rồi.
Còn mấy cháu nữa, Nhỏ vẫn chăm ngoan.
Việc họ lo toan, Trong ngoài trọn vẹn;
Nhiều chuyện hứa hẹn, Phát triển đi lên.
Sức khỏe gia quyến, Luôn được bình an.
Qua buổi cơ hàn, Toàn gia tấn tới.
Còn nhiều thắng lợi, Nhưng cũng khó khăn;
Xin gắng chuyên cần, để luôn phát triển.
Thôi để tiết kiệm, thời gian Táo nhà,
Xin tạm kể sơ, Kính nhờ tấu giúp.
Giờ xin:
Thiêu hóa hương hoa, Cùng là vàng mã,
Đôi lời khấu tạ, Mạo muội tỏ bày,
Có sớ văn này, Kính cậy táo quân,
Tấu tới Ngọc Hoàng, Xin được ban ân:
Gia chủ năm tới, Vạn sự cát tường.
Sắp sang Tiết mới, Tín chủ cáo biệt.
Về lo đón Tết, Hứa cùng Thần Táo:
Chẳng kể gió bão, Không ngại gian nhân;
Luôn vững tinh thần, Toàn gia tiến bộ.
Sang Xuân Tết Hổ, Đón Táo Quân về;
Phù hộ độ trì: Lộc, Thọ, Phúc đầy.
Cẩn sớ!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Tôn trọng cộng đồng, Hiếu kính Tổ Tông, Thương yêu đồng loại, Chăm sóc hậu nhân!