Lễ cúng ĐẦY TUỔI TÔI

Hôm nọ tôi nhắc sắp tới ngày đầy tuổi tôi của bé Bell Nam Khánh rồi, cả nhà ngớ ra: “đầy tháng” qua rồi, “đầy năm” chưa tới, lại còn có cả “đầy tuổi tôi” nữa à?

Cách đây gần 2 tháng, vào ngày 17/10/2012 (tức là ngày 03/9 năm Nhâm Thìn) gia đình có làm cúng Mụ để tạ ơn và cầu phúc tới các bà Mụ, những Tiên Nương mà tương truyền phụ trách việc sinh nở và nặn ra đứa trẻ nhân đầy tháng của đích tôn Bim Hải Nam. Theo dân gian, Lễ cúng Mụ thường được tổ chức vào những thời điểm: khi đứa trẻ mới sinh được 3 ngày (“tẩy tam” 洗三, ngày đầy cữ), 1 tháng (ngày đầy tháng), 100 ngày (“bách nhật” 百日,ngày đầy tuổi tôi) và 1 năm (ngày thôi nôi).

“Tuổi tôi” là từ ghép cả Nôm và Hán. Trong đó:

- Từ “tuổi” thì ai cũng rõ, từ nay chữ Hán chép là “歲”, có phiên thiết là 相銳切 (tương nhuệ thiết) thuộc bộ “Bộ” 步步, cấu tạo bằng 13 nét, bởi 從步戌聲 (bộ Bộ 步 kèm chữ “tuất” 戌 là âm) nên âm Hán Việt là “tuế”, thuộc hành 五行 “Kim” 金. Giản thể 簡體字 viết bởi: 岁. Từ này chỉ sao Mộc 木星 (Jupiter) hay Thái Tuế 太歲 là hành tinh lớn nhất của Thái dương Hệ. Nó cũng dùng chỉ “năm” (year), tức niên 年 nên có từ “tuế thủ” 歲首, “tuế đán” 歲旦 (tức sáng Mồng một tết), “tuế triêu” 歲朝 (tức Nguyên Đán 元旦), “tuế mạc” 歲暮 (cuối năm), “tuế tịch” 歲夕 (tức “trừ tịch” 除夕 là đêm cuối năm), “tuế trừ” 歲除 (niên chung 年終 là hết năm), “tuế lan” 歲闌 là cuối năm nên có nghĩa khác là “tuổi” (age) đồng thời cũng dùng để chỉ thời gian, như tuế nguyệt 歲月, tuế hoa 歲晏. Bởi vậy mới có câu: “Tuế nguyệt như thoa” 歲月如梭,tức năm tháng như thoi đưa, ý nói thời gian qua mau.

- Từ “tôi” là từ Hán Việt, viết bởi chữ 淬. Chữ này thuộc bộ “Thủy” 水, phiên thiết 七內切 (thất nội thiết), gồm 從水卒聲 bộ “Thủy” và chữ “tốt” 卒 chỉ thanh nên đọc là “tôi”, hoặc “thối”. Đây là một động từ 動 mà nghĩa của nó là: 滅火器也 rèn đồ sắt còn đang đỏ đem bỏ vào nước cho cứng ngay, chỉ việc nhúng ngay thanh thép đang đỏ lửa vào nước  淬火(quench), thép qua lửa mới tốt 淬刃. Nó còn có nghĩa là  nghiền 磨, mài 礪, luyện 鍊 ví như trong bào chế thuốc, luyện đan 以藥淬之. Chữ 淬 có 12 nét thuộc hành Thủy 水, là từ ít được dùng.

Dân gian quan niệm con người được hình thành từ lúc bắt đầu thụ thai. 9 tháng 10 ngày trong bụng mẹ và 3 tháng 10 ngày sau khi ra đời là đã được một tuổi (tuổi mụ) nên 100 ngày sau sinh là lễ đầy tuổi tôi là lẽ đó. Nhưng nhiều người không coi trọng ngày này mà họ cho rằng khi bé tròn 12 tháng kể từ khi sinh mới “đầy tuổi tôi” và khi đó cai sữa được!

Riêng tôi, tôi vẫn theo nếp cũ dân gian để tính thời điểm bé “đầy tuổi tôi”!

Mừng bé nay đầy tuổi tôi,

Hai má phinh phính, đôi môi xinh hồng.

Long lanh ánh mắt xa trông,

Dõi theo bóng mẹ, bóng ông thanh gầy.

Nằm kềnh dụi dụi bàn tay,

Miệng cười toe toét, cố quay cái đầu.

Mùa Đông chăn trước, gối sau,

Làm cháu chậm lật, cất đầu lẫy lên.

Cháu co chân đạp chăn trên,

Bà vội đắp lại, vỗ yên ru hời.

Thiu thiu vào giấc à ơi!

Ngủ ngoan cháu nhé mai rồi lớn khôn!

Cháu ngủ, bà cũng chập chờn,

Mơ ngày cháu lớn xây non nước nhà.

-Lương Đức Mến, ngày Ngoại tôn đầy tuổi tôi, 15/12/2012-