Tìm hiểu về QUỐC LỘ 279

Hiện nay, trên địa phận tỉnh Lào Cai có một cung đường đi ngang qua Đông Nam của tỉnh. Toàn bộ con đường 279 này cách biên giới phía Bắc khoảng 100 km, qua địa phận 10 tỉnh với hơn 2 chục huyện, thị xã, thành phố mà không phải ai cũng tỏ tường mọi chi tiết, ngoài cái tên mang 3 con số.

Lược đồ cung đường 279

Đây là con đường máu lửa, gắn với cuộc chiến tranh bảo vệ Biên giới phía Bắc Tổ quốc 1979-1989, là tuyến đường huyết mạch nối các tỉnh miền núi phía Bắc, giáp và cận giáp Trung Quốc là Quảng Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La và Điện Biên với nhau; nó còn là “vành đai bảo vệ, ngăn bước quân thù tiến công Thủ đô”, để góp phần “tiếp ứng tiền duyên” khi có xung đột biên giới!.

Theo các tài liệu còn lưu lại, ngày 17/2/1979 khi PLA từ Trung Quốc ồ ạt đồng loạt tấn công 6 tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam đã cắt đứt toàn bộ các tuyến quốc lộ Đông - Tây nối liền các tỉnh từ Quảng Ninh đến Lai Châu. Điều đó đồng nghĩa với việc cắt đứt đường tiếp viện của quân đội và nhân dân ta cho tiền tuyến khi đó là biên giới phía Bắc.

Xác định cần phải có tuyến phòng thủ bảo vệ Thủ đô, Đảng và Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho Bộ Quốc phòng xây dựng con đường “vành đai 2” với mật danh N2 (sau chiến tranh gọi là Quốc lộ 279) thay thế đường số 4 sát Biên giới Việt-Trung (sát với nó là đường N1).

Ngay sau đó, Bộ Quốc phòng đã giao cho Binh đoàn 12 khảo sát, thi công tuyến đường đi qua 10 tỉnh, thành. Để đảm bảo tiến độ, Bộ Quốc phòng đã huy động 5 sư đoàn và 1 trung đoàn tham gia thi công. Trong số đó, Sư đoàn 391 được giao nhiệm vụ làm đoạn từ huyện Quỳnh Nhai (Sơn La) qua tỉnh Lai Châu (nay là Điện Biên và Lai Châu) và đến tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay là Lào Cai và Yên Bái).

Các điểm "neo" dọc cung đường

Điểm đầu của Quốc lộ 279 tại ngã ba Giếng Đáy nay là Ngã 4 Ao Cá, thuộc địa phận Phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long (ngã ba Quang Hanh giao với Quốc lộ 18 thuộc địa phận thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh).

Đoạn cuối Quốc lộ 279, tại Cửa khẩu quốc tế Tây Trang (huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên), đoạn đến đây là một phần của đường xuyên Á AH 13 và đây là lối sang Phongsali của nước CHDCND Lào (Cửa khẩu Pang Hok hay Sop Hun).

Toàn tuyến Quốc lộ 279 dài 944 km, qua các tỉnh: Quảng Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La và Điện Biên; qua các huyện thị: Thành phố Cẩm Phả - Thành phố Hạ Long - Sơn Động - Lục Ngạn - Chi Lăng - Văn Quan - Bình Gia - Na Rì - Ngân Sơn - Ba Bể - Na Hang - Chiêm Hóa - Bắc Quang - Quang Bình - Bảo Yên - Văn Bàn - Than Uyên - Quỳnh Nhai - Tuần Giáo - Điện Biên Phủ - Điện Biên. Chú ý rằng, Quốc lộ 279 còn có một đoạn tránh Quốc lộ 31 tại Sơn Động và Lục Ngạn, tránh Quốc lộ 1 tại Chi Lăng, tránh Quốc lộ 1B tại Văn Quan và Bình Gia, tránh Quốc lộ 2 tại Bắc Quang (Hà Giang), giao cắt với Quốc lộ 3B tại Na Rì, tránh Quốc lộ 3 tại Ngân Sơn, giao cắt với Quốc lộ 70 tại Phố Ràng (Bảo Yên, Lào Cai), tránh Quốc lộ 32 tại Than Uyên, tránh Quốc lộ 6 tại Tuần Giáo, đi qua điểm cuối của Quốc lộ 12 tại Điện Biên; qua các sông Đà (với cầu Pá Uôn), sông Hồng (với cầu Bảo Hà), sông Chảy (với cầu Pắc Cuông), sông Lô (Cầu Sảo). 

Khi Thủy điện Sơn La (có công suất lắp máy 2.400 MW, với 6 tổ máy, là nhà máy thủy điện công suất lớn nhất Việt Nam tính đến năm 2022; khởi công xây dựng ngày 2/12/2005 theo Quyết định phê duyệt dự án số 09/QĐ-TTg ngày 15/01/2004 của Thủ tướng Chính phù) khánh thành (23/12/2012) thì một đoạn quốc lộ 279 (qua sông Đà) đã bị chìm dưới nước, đoạn tránh ngập được triển khai và hoàn thành vào cuối năm 2008.

Quốc lộ 279 có đặc trưng với hướng cơ bản Đông - Tây là quốc lộ duy nhất được đặt tên không theo số thứ tự thông thường như QL1, QL2 ... QL91.. mà lấy tên với 3 chữ số: QL279 (tháng 2 năm 1979 là thời điểm PLA tấn công, xâm lược biên giới nước ta). Đây cũng là con đường chiến tranh đứng thứ 2 về quy mô và độ dài - chỉ sau đường Trường Sơn (Đường Hồ Chí Minh). Con đường đi qua những danh thắng nổi tiếng (ruộng bậc thang, các bản làng người dân tộc thiểu số, những cây cầu và con đèo,...).

QL 279 với QL70 và CT5 tại Lào Cai

Cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới đã kết thúc 45 năm, Quốc lộ 279 đã có rất nhiều đoạn được đầu tư, nâng cấp. Cũng có nhiều đoạn bị xuống cấp do ít được sử dụng hay có đoạn đã nằm sâu dưới lòng hồ thủy điện...Thế nhưng, dù sao Quốc lộ 279 là một con đường đẹp, đã và đang mang lại những ý nghĩa vô cùng quan trọng. Không chỉ có giá trị về mặt chiến lược quân sự thời chiến mà nó còn đem lại những giá trị to lớn về các mặt kinh tế - xã hội của các địa phương mà nó đi qua trong các thời kỳ.

Trên địa bàn tỉnh Lào Cai, con đường này tiếp nối từ Quang Bình (tỉnh Hà Giang) sang Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên) - đi ngang và xuôi đến điểm giao QL 70 tại thị trấn Phố Ràng vào Bảo Hà (huyện Bảo Yên) - vào sâu nữa gặp đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai, đi tiếp vào Khe Lếch - TT Khánh Yên (thuộc huyện Văn Bàn), rồi vào Minh Lương (Văn Bàn, cùng thuộc tỉnh Lào Cai), qua đèo Khau Cọ (giáp ranh Lai Châu), sang Than Uyên (thuộc Lai Châu), từ đó QL279 đi lên Điện Biên đến Cửa khẩu Tây Trang. Trong cương vực Lào Cai có Cầu Bảo Hà qua sông Hồng rất đẹp (gần Đền Ông Hoàng Bẩy) nhưng đèo Khau Cọ và cổng trời còn kỳ vĩ hơn. 

Ngày nay, trên đường cao tốc Lào Cai - Nội Bài (ký hiệu toàn tuyến là CT.05, là một đoạn đường cao tốc dài 265 km, Asian Highway 14, tức AH14), xe nào chả đi qua chỗ giao cắt CT 05 với QL 279 (điểm giao thuộc xã Tân Thượng huyện Văn Bàn) đoạn từ Bảo Hà (thuộc huyện Bảo Yên) sang Văn Bàn (cùng thuộc tỉnh Lào Cai) nhưng mấy ai hiểu hết giá trị của huyết mạch Biên giới này!

Bản thân người sưu tầm, soạn bài này hồi còn “đương” (1982-2012) đã nhiều lần đi trên đoạn đường từ Nghĩa Đô, qua Phố Ràng, sang Bảo Hà, vào Khánh Yên và sau này, khi nghỉ “hưu” (từ 2013) đã nhiều lần đi trên Cao tốc Lào Cai-Nội Bài có qua nơi giao cắt với QL 279; đoạn qua Lai Châu, Sơn La, Điện Biên,... nhưng vẫn thấy còn “lơ mơ” lắm! 

Ghi vội vài thông tin thu lượm được để nhớ, khỏi quên!

- Lương Đức Mến, 20/02/2024-