Mình là người VÔ TÍCH SỰ

Tôi cầm tinh con Dê, sinh đầu năm 1955 tại Hải Phòng nên mới có cảnh “Chạy Tây Đen đuổi, Mẹ sinh rơi Còi!”.

Tranh khai thác trên MXH

Viết vậy không phải để “khoe” với Thiên hạ rằng “đường tới Hoàng tuyền chẳng còn xa” chỉ muốn khẳng định rằng tôi đã vào U70, cái tuổi mà đức Không tử (孔夫子, 551-479 tCn)[1] xếp là qua đoạn 5 “Lục thập nhi nhĩ thuận” (khi người ta tới 60 tuổi thì mới đạt đến mức độ tròn trịa về mặt tri hành, kiến văn và kinh nghiệm về cuộc sống,  có thể ứng xử, nhận xét và phán đoán được ngay tức khắc và chính xác về mọi việc trong cuộc sống, dễ dàng hiểu thấu ngay mọi lẽ)[2] sang đoạn 6: “Thất thập nhi tòng tâm sử dục, bất du cửu” (tới tuổi 70, là đạt đến cảnh giới đắc đạo tâm tính và đạo đã hợp nhất, mọi thứ đã thành bản năng nên nghĩ gì hay làm gì cũng đều hợp đạo, chẳng vi phạm phép tắc) nhưng hình như với bản thân mình thấy có cái gì đó sai sai!?

Hiện tại, ở nhà, khi vợ đi “buôn dưa lê”, con cái đi làm, các cháu đến trường cả thì  quỹ thời gian nhiều, tiếp xúc gần với người thân lắm,...hay bới việc ra làm nhưng mà làm cái gì vợ con cũng chê, bả hay càm ràm: cái cần (tiền, việc nhà, sức khỏe) thì ông không có, cái chả đem lợi gì cho vợ con (trên thông thiên văn dưới tường địa lý, hay vác tù và hàng tổng) thì lại dư thừa! Tất nhiên trừ những việc máy cu cậu là “SV1, 2” hỏi vè “Đông Tây Kim cổ”,...mà mấy người nhớn trong gia đình...tắc tị!

Là người được “học hành cơ bản” từng “hét cả một sào người chết đứng”, từng “dạo qua khắp mọi nẻo đường”, đã và đang “có vai, có vế trong nhà, trong họ, ngoài phố” nhưng phải chăng hiện tại mình không làm nên tích sự gì hay mình thực là người vô tích sự với gia đình rồi!?

Đêm mất ngủ nghĩ lại thấy đung đúng. Bởi:

Về nguyên nghĩa, Khẩu ngữ này viết bằng chữ Nho là 不中用/ 不合標準 được các cụ ta xưa đọc là “Bất trung dụng/ bất hợp tiêu chuẩn”.

Mà ta có tới  3 tính xấu khó hòa nhập với gia đình và cả đại gia đình,  đó là: 1. Thích viện lý do, đùn đẩy trách nhiệm khi gặp sự cố vì mình có tâm thái sống khá tiêu cực, hễ gặp một chút sự cố là  than trời trách đất, ghen tị với thành công của người khác. Đặc biệt là dễ biện minh cho những sai lầm của mình. - 2. Sợ khổ, việc lớn việc nhỏ đều không thể kiên trì tuy được đánh giá là thông minh, học giỏi, có ý chí vượt khó, ham học nhưng hay kể lể, sợ đổi mới, bứt phá và không tin tưởng mấy vào cộng sự gần. - 3. Tầm nhìn hạn hẹp, chỉ thấy trước mắt, có chấp, khả năng nắm bắt, giải quyết dứt điểm phần có “lợi” kém nhậy cảm!.

Đồng thời lại được bổ sung bằng 9 điểm không hay, đã tích gom từ lâu nay được dịp “phát huy”, là: 1. Thiếu quyết đoán, ba phải, luôn trì hoãn các Kế hoạch đôi khi rất tốt đẹp  của mình. – 2. Bốc đồng, muốn “ăn ngay”, nhất là trước những bức thiết của thời dịa, cuộc sống. -  3. Sợ bị đói tác hay cả người công sự từ chối do lòng tự tôn khá lớn. – 4. Tự đặt giới hạn cho bản thân và kế hạch của mình cao hơn thực tế. – 5. Xa rời cuộc sống, ít trải nghiệm thực tế lại hay “đắm chìm” trong MXH, trong quá khứ. -  6. Dễ tìm ra và dựa vào đó để đổ thừa cho những thất bại hay điểm chưa ưng ý của mình, phàn nàn của người xung quanh. – 7. Thể lực kém, chẳng có năng khiếu Văn Nghệ, Thể thao gì nên dễ tựti khi cần “thể hiện”. – 8. Không muốn kém cỏi người khác, nhất là người gần gũi hay “thấp cổ bé họng” hơn do vậy khó “đứng lên vai người khổng lồ được”. – 9. Cả cuộc đời sống, học và làm việc với môi trường khác xa với thực tế đương đại nên “khó thích ứng”.

Đối chiếu với nguyên nghĩa của VÔ TÍCH SỰ là chẳng được việc, lợi ích gì cả, đồng nghĩa với vô dụng có lẽ mình chả thiếu tiên chí nào, ít nhất là áp dụng vào việc nhà!

Nhưng muốn có tích sự để vừa lòng “bà lão” chung sống hơn 40 năm, với 4 đứa con, 4 đứa cháu và mấy đứa em sát bên cạnh nghe chừng khó đấy. “Giang sơn dễ giời bản tính khó dời” mà, nhất là quỹ thời gian đâu còn nhiều, sức lực không sung mãn như xưa, điều kiện “tích sự” đâu lặp lại!

Thôi, cứ là người “vô tích sự” trong giới hạn hẹp đi đã, cốt sao chỉ “3 người chửi, 5 người khen, 2 người khó xếp loại” chứ đừng có “lội ngược dòng” mà không còn là ông Mến nữa thì hỏng hắn!!!

-Lương Đức Mến, đầu Thu Quý Mão 2023-

---

[1] Sách Luận ngữ 論語 tại Chính Thiên 政篇  có chép câu nói của Khổng Tử (551-479) khi tổng kết kinh nghiệm sống đời mình rằng: “我十五歲就立志學習，三十歲就能立足于世，四十歲遇到事情不再感到困惑，五十歲就知道哪些是不能為人力支配的事情而樂知天命，六十歲時能聽得進各種不同的意見，七十歲可以隨心所欲、收放自如，卻又不超出規矩” Đọc theo âm Hán Việt là “Ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học. Tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận, thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du củ”. Nghĩa là: Ta 15 tuổi mới có chí học hành. 30 tuổi thì (tự) đứng vững được, 40 tuổi chẳng nghi hoặc, 50 tuổi biết mệnh trời, 60 tuổi biết phán đoán mọi sự, 70 tuổi theo lòng mình muốn mà không vượt ra ngoài khuôn khổ đạo lý.

Có nghĩa rằng ông đã từng gom 10 tuỏi một thành 6 giai đoạn cuộc đời là: Tam thập nhi lập  三十而立 -  Tứ thập nhi bất hoặc 四十而不惑 - Ngũ thập nhi tri thiên mệnh 五十而知天命 - Lục thập nhi nhĩ thuận 六十而耳順 - Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ 七十而從心欲，不踰矩. Trên nữa vào dạng 人生七十古來稀 (Nhân sinh thất thập cổ lai hy) tức thọ trên 70 xưa nay hiếm lắm, hiếm như trong bài Khúc giang kỳ 2 曲江其二 Thi nhân Đỗ Phủ (杜甫, 712-770) từng viết. Chính Không Phu Tử chỉ thọ có 72 tuôi!

[2] Tuy nhiên, cách giải nghĩa này chỉ mang tính chiết tự chứ không rõ nghĩa. Theo tác giả Nguyễn Hiến Lê, trong cụm từ “Lục thập nhi nhĩ thuận” thì chữ “nhĩ” ở đây được xem như chữ “dĩ”, nghĩa là “Sáu mươi tuổi thì thuận theo mệnh trời”. Song, muốn đạt được trình độ này, con người phải có căn bản giáo dục, đạo đức và kinh nghiệm sống.