Trước khi đi ngủ, thấy nóng, mình đặt MĐHKK ở mức 25 độ, quá nửa đêm cảm thấy lành lạnh, dậy ngắt máy. Vợ nói “đã bảo rét nàng bân” mà chả nghe!
Nghe thế, nhớ ra từ hồi còn bé đã nghe bà nhắc câu lan truyền trong dân gian về ba cái rét kéo dài từ cuối Đông và trọn cả mùa Xuân, là: “Tháng Giêng rét đài, tháng Hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân”. Có nghĩa là: tháng 1 se lạnh, rét khan, trời hanh với những cơn mưa phùn, tháng 2 duyên dáng trong sắc hoa xuân tươi tắn bởi rét kèm theo mưa ẩm, ướt át. Còn sự kì diệu của tạo hóa ưu ái ban tặng cho tháng 3, khi mà thời tiết đột nhiên trở lại se lạnh ngay giữa những ngày nắng liên tiếp đủ để “chưng diện” áo len, áo choàng!.
Rét nàng Bân (A: Blackberry winter/ Miss Ban, P: Hiver de mûre/ Mlle Ban, H: 黑莓冬天/班小姐 ) là cách gọi mang tính chất như truyện cổ tích trong dân gian về đợt rét cuối cùng của mùa đông xảy ra vào tháng 3 âm lịch ở miền Bắc Việt Nam, hay nói chung là cơn rét muộn. Đây là 1 đợt rét đậm, kéo dài vài ngày, thường kèm theo mưa nhỏ, mưa phùn.
Kiểu rét này, theo truyền ngôn là từ một sự tích như sau:
Nàng Bân là con gái của Ngọc Hoàng nhưng khác với nhiều chị em của mình, nàng Bân chậm chạp và có phần vụng về. Tuy nhiên, nàng Bân vẫn được cha mẹ yêu chiều. Ngọc Hoàng và Vương Mẫu thương con thua em kém chị nhưng không biết làm cách nào, mới bàn nhau gả chồng cho nàng để nàng biết thêm công việc nội trợ trong gia đình.
Chồng nàng Bân cũng là một người trên thế giới nhà trời. Nàng yêu chồng lắm. Thấy mùa rét đã đến, nàng định tâm may cho chồng một cái áo ngự hàn. Nhưng nàng vụng về quá, khi bắt đầu rét, nàng Bân đã khởi công song cứ loay hoay mãi, tìm được cái nọ thì thiếu cái kia, se được chỉ thì chưa có kim, đưa sợi vào dệt thì thoi, suốt lại hỏng. Đến nỗi trời đã sắp sang xuân rồi mà chỉ mới may trọn được đôi cổ tay. Vì thế mới có câu:
“Nàng Bân đan áo cho chồng,
Đan ba tháng ròng mới được cổ tay”
Nhưng nàng Bân vẫn không nản chí. Nàng may mãi qua tháng Giêng rồi hết tháng Hai, cho tới khi áo may xong thì vừa lúc trời hết rét. Nàng Bân buồn lắm. Thấy con âu sầu, Ngọc Hoàng cảm động, cho xác minh rõ và thấy đúng vậy đã làm cho trời rét lại mấy hôm để chồng nàng mặc thử áo.
Từ đó thành lệ, hàng năm vào khoảng tháng Ba tuy mùa rét (mùa Đông và nửa dầu mùa Xuân) đã qua, mùa nóng (cuối Xuân và Hè) đã tới nhưng có lúc tự nhiên rét lại mấy hôm, người ta gọi cái rét đó là rét nàng Bân.
Chắc chắn câu chuyện kia chỉ là “sáng tác” của dân gian nhằm lý giaỉ hiện tượng hơi bị trái lẽ thường, cũng như bao chuyện khác nhằm giải thích cội nguồn một số hiện tượng tự nhiên. Nhưng từ bao năm nay, cứ mỗi bận tháng 3 âm lịch đến đều có hiện tượng nhiệt độ xuống thấp hơn những ngày trước đó (giảm 5 - 8 độ C) và thường kéo theo mưa đá, lốc
Nhưng đó không phải là đợt rét đậm như nhiều đợt rét trong mùa đông. Tuy nhiên do mức nhiệt chung của khu vực đã ấm lên khá nhiều so với giai đoạn tháng Chạp, nên người ta thường cảm thấy rất lạnh là vì thế. Tuy nhiên ở vùng cao, ví dụ như SaPa có năm lạnh như mùa đông, nhiệt độ giảm xuống 13,5 độ C .
Nhưng khi rét đột ngột sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe người già và trẻ nhỏ do cơ thể không kịp thích ứng. Vì thế, dân gian có câu: “Rét tháng Ba, bà già chết cóng”. Đồng thời, đây là thời điểm cây lúa đang làm đòng, nền nhiệt độ thấp sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của cây lúa, ảnh hưởng đến năng suất lúa.
Ngày nay, dưới góc độ khoa học có thể lý giải cho hiện tượng “tái rét” kỳ lạ này bằng những chu kỳ khí hậu, thời tiết, sự di chuyển của các tầng không khí với nhiệt độ khác nhau. Mặt khác, khối không khí lạnh cuối mùa không chỉ từ Bắc xuống Nam mà hơi lệch về phía Đông qua vịnh Bắc Bộ, đưa hơi nước từ biển vào và chúng di chuyển không mạnh nên chỉ rét vừa phải, ngắn ngày và kèm mưa dông!.
Do sự biến đổi của khí hậu tại Việt Nam nói riêng, và trên thế giới nói chung, rét nàng Bân không phải năm nào cũng xuất hiện, nhưng có năm xảy ra tới vài đợt, mỗi đợt kéo dài vài ba ngày. Trung bình thì cứ 10 năm thì có khoảng 3 lần xảy ra hiện tượng rét nàng Bân. Những năm gần đây, ít rét trong thời điểm tháng 3 âm lịch bởi sự nóng lên của trái đất và El Nino mạnh kéo dài làm nhiệt độ trung bình trong thời đoạn liên tục cao hơn trung bình. Đồng thời, hiệu ứng đô thị hóa làm gia tăng nhiệt độ trung bình ở hầu hết các khu vực !. Do vậy chúng ta ít cảm nhận thấy “cái rét nàng Bân”.
Nhớ lại, từ năm 1957 nhà thơ Tế Hanh đã viết những vần thơ cảm động về cái rét này:
…“Anh mặc áo của em và cảm thấy
Bàn tay yêu nhân ấm gấp hai lần
Thời gian hiểu lòng ta biết mấy:
Có tình người nên có rét nàng Bân.”
Biết vậy để tiện cho thích ứng cuộc sống, thế thôi!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Tôn trọng cộng đồng, Hiếu kính Tổ Tông, Thương yêu đồng loại, Chăm sóc hậu nhân!