“HỔ” TRONG “TÚI KHÔN THIÊN HẠ”

Rảnh, mò vào đọc, tìm hiểu về “Túi khôn thiên hạ”, tỉ mẩn đếm thấy “Tăng quảng hiền văn” có 5 lần nhắc tới “ông Ba mươi”, con giáp của năm Nhâm Dần này!

Ghép từ 2 tranh có trên MXH và điền thêm chữ

Trước hết, cần nhớ lại, “Tăng quảng hiền văn” 増廣賢文 thuộc loại Cổ Huấn 古訓  gồm 350 câu, tập họp những những thành ngữ tục ngữ, những câu nói nôm na trong dân gian xen lẫn với các lời dạy của Thánh Hiền, được sắp xếp theo vần điệu dễ nhớ. Nó được ví như “túi khôn thiên hạ” thể hiện tư tưởng của Nho Giáo, Đạo Giáo, Lão Giáo, mang tính triết lý cao mà nhiều vấn đề đến nay vẫn còn mang tính thời sự.

Các câu có nhắc đến “Chúa sơn lâm” (con Hổ) là các câu 12, 49, 135, 165 và 166. Cụ thể:

Câu 12 :  “畫虎畫皮難畫骨，知人知面不知心”: Họa hổ họa bì nan họa cốt, tri nhơn tri diện bất tri tâm; dịch thành thơ: Hổ vẽ da khó vẽ xương, con người biết mặt biết lòng làm sao. Câu này, người viết đã có dịp tìm hiểu và lưu bài viết tại đây.

Câu 49 “虎生猶可近，人熟不堪親” âm Hán Việt là “Hổ sinh do khả cận, nhân thục bất kham thân”; dịch thơ: Hổ lạ còn hay gần gũi được, người quen chưa hẳn đã là thân.

Câu 135 “深山畢竟藏猛虎，大海終須納細流”. Đọc theo cổ nhân: “ Thâm sơn tất cánh tàng mãnh hổ, đại hải chung tu nạp tế lưu”; Dịch: Rừng sâu ẩn chứa loài hổ dữ, biển lớn tận thu mọi nhánh sông.

Câu 165 nguyên văn là “龍游淺水遭蝦戲，虎落平陽被犬欺” được các cụ ta xưa đọc là “Long du thiển thủy tao hà hí, hổ lạc bình dương bị khuyển khi”. Nay có tác giả đã dịch thành thơ là “Rồng gặp nước nông tôm bỡn cợt, Hổ xuống đồng bằng bị chó khinh”.

Câu 166 : “一舉首登龍虎榜，十年身到鳳凰池” âm Hán Việt đọc là “Nhất cử thủ đăng long hổ bảng, thập niên thân đáo phượng hoàng trì”, tức: Ngước trông tên bảng hổ treo, mười năm thân đã tới ao phượng hoàng. Riêng từ “Hổ bảng” không dùng chỉ con Hổ mà để chỉ tấm gỗ có vẽ hình con Hổ ghi danh những người đỗ cử nhân. Đầu tiên, đời Đường (大唐, 618–690 và 705–907) có một khoa thi Tiến sĩ có nhiều người trúng tuyển, sau này trở thành những danh nhân như Hàn Dũ, Âu Dương Thiềm, Lý Quan... khác nào những con rồng, con hổ trên văn đàn nên có chữ Long Môn, Hổ Bảng龍門虎榜. Về sau, từ đời nhà Thanh (清朝, 1636-1912), Bảng Hổ dùng để chỉ cái bảng yết tên những người thi đỗ về võ vì Hổ tượng trưng cho sức mạnh.

-Lương Đức Mến, gần Tết Nhâm Dần, 20/01/2022-