Sơ lược về Cội nguồn và Sự phát triển của dòng họ

Do Gia phả thất lạc nên không rõ chính xác Viễn tổ, Thủy tổ của dòng họ đến các chi phái hiện nay thế thứ ra sao? cũng như việc Thượng tổ tôi đến quê tôi bây giờ vào năm nào.

Dựa vào các dữ liệu đã dẫn ra tại phần bối cảnh lịch sử, những di ngôn còn lại của tiền nhân, nghiên cứu nhiều bản Gia phả và thực tế dòng họ cũng như Địa dư chí quê hương, vùng phụ cận, lời góp ý của người tâm huyết… tôi tính và thấy có lí nên tạm kết luận về chặng đường 800 năm phát triển của dòng họ nhà mình như sau:

1. Quá trình hình thành “họ” 𣱆 là quá trình đi từ “Tính” 姓 đến “Thị” 氏 rồi “Tính-Thị hợp nhất” 姓氏 gắn với quá trình tiến hoá của xã hội loài người: từ chế độ mẫu hệ 母系制度 sang xã hội phụ hệ 父系制度, hoàn chỉnh dưới chế độ vương quyền 王权制. Cụ thể nó manh nha từ thời Phục Hi (宓羲, 2800 – 2737 tCn) và phát triển chính thức thời nhà Chu (周朝, 1046 – 256 tCn). Khi có thành tố “họ” thì xã hội thừa nhận, biết rõ cá nhân thuộc về một gia tộc 家族, có cùng tộc danh 名族 theo huyết thống 血缘 trong chế độ “Tông tộc” 宗族制. Hình thức “họ” của người Việt là do ảnh hưởng văn hóa Hoa Hạ 华夏 và nó diễn ra muộn hơn, khởi nguồn trong thời Bắc thuộc lần thứ nhất (北屬時代, 207 tCn-939). Mỗi họ có một chữ chỉ tộc danh có khi cố định hay biến đổi ý nghĩa ngữ nguyên và nếu tộc danh Việt tương ứng với tộc danh Hán thì chữ ký âm bởi chữ Hán 漢字 là như nhau.

2. Tộc danh Lương, chép bởi chữ Hán là 梁 khởi từ thị tộc Doanh Tần 嬴秦 do “lấy tên đất làm họ” 原是地名 hoặc tộc danh kép của người  thiểu số khi thống nhất vào trung nguyên được quan lại Hán hóa. Với người Việt đó là hậu duệ của người Bách Việt 百越 phương Bắc di cư sang, do quan cai trị mang tộc danh có sẵn “gán” họ, do người Việt bắt chước” tự nhận họ…

3. Để lánh nạn truy diệt khi quê hương rơi vào tay ngoại bang, đầu thế kỷ XIII, anh em nhà họ Lương từ Chiết Giang 浙江省 rời Đại Tống 大宋國 tìm xuống phương Nam. Đến năm 1328 hậu duệ của người em lập nghiệp và mở ra dòng họ Lương Hội Triều 梁會朝 ở Triều Hải 鳳嚦, tổng Bái Cầu 沛梂, huyện Cổ Đằng 古籐 sau đổi huyện Hoằng Hóa 弘化, trấn Thanh Hoa 青花 (nay là thôn Hội Triều, xã Hoằng Phong, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa), giỗ Tổ vào Mồng Năm tháng Bẩy. Đây là một trong những trung tâm lớn, nơi phát tích nhiều chi phái họ Lương Việt Nam 梁越南.

4. Vào thế kỷ XVI cũng tránh họa truy diệt bởi những nhiễu nhương thời nội chiến Lê – Mạc (南北朝, 1533-1592), một hậu duệ của Bảng nhãn Lương Đắc Bằng (梁得朋, 1472 - 1522) từ Hội Triều 會朝 xứ Thanh ra Bắc và được Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (阮秉謙, 1491 - 1585) giúp đưa đến sinh cư tại làng Lao Chữ 牢渚, tổng Dương Áo 陽襖,huyện Tân Minh 新明 (sau cải Tiên Minh 先明), phủ Nam Sách 南策, trấn Hải Dương 海陽 (nay là xã Hùng Thắng huyện Tiên Lãng, tf Hải Phòng). Từ đó lập nên dòng họ Lương Lao Chữ 梁牢渚 mà khởi đầu là cụ Lương Đắc Cam 梁贵公諱甘字三郎. Đây là gốc khởi thủy của hầu hết các dòng họ Lương Tiên Lãng, giỗ Tổ vào Rằm tháng Tám trong đó có phái họ Lương Đăng Lai 梁登來.

5. Khoảng 7, 8 đời sau, vì sinh kế cụ Lương Công Trạch 梁公宅 từ Đăng Lai 登來 (sau cải Phương Lai 芳來), tổng Kinh Lương 涇涼 huyện Tiên Minh 先明, phủ Nam Sách 南策, trấn Hải Dương 海陽 (nay thuộc xã Cấp Tiến, huyện Tiên Lãng) sang khai canh ở Hương Lạp 芗粒 (sau cải Phương Lạp 芳粒), tổng Cao Mật 高密, huyện An Lão 安老, phủ Kinh Môn 荊門 (sau là Kiến Thụy 建瑞), trấn Hải Dương 海陽 (từ 1906 là tỉnh Kiến An 建安) lập ra dòng họ Lương ở Chiến Thắng[1] 梁高密, giỗ Tổ vào Rằm tháng Giêng. Việc này diễn ra vào khoảng năm 1750, đến 2012 được 12 đời. Phái này khác với phái Lương Bạch Đằng, Lương Vinh Quang cùng gốc Dương Áo 陽襖 (nay là Hùng Thắng) mới xác lập tại vùng đó cuối thế kỷ XIX[2]. Mối quan hệ giữa họ Lương Chiến Thắng và Lương An Thọ (có thôn Cao Mật giáp Cốc Tràng) cùng huyện An Lão ngày nay có lẽ cùng họ từ Tổ tỉ gốc Lương Quan Bồ 關蒲[3].

Trên đây là việc “dựng lại” CỘI NGUỒN VÀ SỰ PHÁT TRIỂN DÒNG HỌ của cá nhân người soạn chuyên khảo này. Điều đó gần sự thật đến đâu còn chờ thời gian và nhiều người, nhiều tư liệu thẩm định, đánh giá, xác tín. Song chưa ai viết thành văn nên chắc chắn đây là chuyên luận xác định đầu tiên và có cơ sở nhất.

6. Từ Cao Mật (nay là thôn Phương Hạ, xã Chiến Thắng, huyện An Lão, Tf Hải Phòng) nhiều gia đình, chi chòm tiếp tục ra đi mở ra các chi phái ở  miền Nam, miền Trung, miền ngược và nhiều nơi ngay vùng đồng bằng đã có chép trong Gia phả. Trong đó có phái họ Lương Đức gốc Chiến Thắng đang ở Lào Cai 梁德老街 gồm những gia đình ngành 1, ngành 2 lên tháng 2/1964 và rải rác đến năm 1970 mà trung tâm hiện nay ở thôn An Phong, xã Phong Niên, huyện Bảo Thắng.

7. Trên cơ sở đó Tạm dựng sơ đồ như sau:

LƯỢC ĐỒ

CỘI NGUỒN VÀ SỰ PHÁT TRIỂN DÒNG LƯƠNG ĐỨC LÀO CAI

Phần TÍNH TOÁN THEO TRUYỀN NGÔN

Quê nhà gặp cảnh nhiễu nhương,

Ra đi lánh nạn, mở đường dựng xây.

THỜI GIAN	DANH TÍNH, THẾ THỨ	ĐẤT KHAI CƠ
Trước	LƯƠNG ? ? 梁 ? ?	Tỉnh Chiết Giang 浙江省, nước Đại Tống 大宋國
Thế kỷ XIII	Người Em: LƯƠNG ? ? 梁 ? ?	Anh: đến vùng Nam Định nay Em: vào vùng Thanh Hóa nay
	CHƯA KHẢO CỨU ĐƯỢC	Thôn Ngò, Đại Lý 大里, giáp Cổ Đằng 古籐, phủ Hà Trung 河中, trấn Thanh Hoa (nay là thôn Y Ngô, xã Đại Lộc huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa)
1328	Thủy Tổ: MỘ ĐÔ PHỦ QUÂN 墓都府君
1408	Đời thứ 4: LƯƠNG TÔNG HUỆ 梁宗惠	Triều Hải 鳳嚦, tổng Bái Cầu 沛梂, huyện Cổ Đằng 古籐 sau đổi huyện Hoằng Hóa 弘化 (nay là thôn Hội Triều, xã Hoằng Phong, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa).
1472 – 1516 (?)	Đời thứ 6: LƯƠNG ĐẮC BẰNG 梁得朋
Thế kỷ XVI	CHƯA KHẢO CỨU ĐƯỢC
	Đời thứ 8 ± 1: LƯƠNG ĐẮC CAM 梁贵公諱甘字三郎 Tổ Thượng các dòng họ Lương vùng Tiên Lãng và An Lão	Lao Chữ 牢渚, tổng Dương Áo 陽襖	huyện Tân Minh 新明 (sau cải Tiên Minh 先明), phủ Nam Sách 南策, trấn Hải Dương 海陽	Nay là xã Hùng Thắng	huyện Tiên Lãng, tf Hải Phòng
Thế kỷ XVII	CHƯA KHẢO CỨU ĐƯỢC
				Nay là xã Cấp Tiến
Đầu Thế kỷ XVIII	Đời thứ 15 ± 1: LƯƠNG ? ? 梁 ? ?	Đăng Lai 登來 (Phương Lai 芳來), tổng Kinh Lương 涇涼
	Đời thứ 16 ± 1 : LƯƠNG CÔNG TRẠCH  梁公宅 Đời thứ 8 ± 1 từ Cụ LƯƠNG ĐẮC CAM Thượng tổ dòng Lương Cao Mật
		Xã Hương Lạp 芗粒, tổng Cao Mật 高密, huyện An Lão 安老, phủ Kinh Môn 荊門 (sau là Kiến Thụy 建瑞), trấn Hải Dương 海陽.

Phần ĐÃ CHÉP TRONG GIA PHẢ:

Sẵn mang dòng máu vẫy vùng,

Cháu con tiếp mở muôn trùng nước non.

THỜI GIAN	DANH TÍNH, THẾ THỨ	ĐẤT KHAI CƠ
Đầu Thế kỷ XVIII	Đời thứ 16 ± 1 LƯƠNG CÔNG TRẠCH  梁公宅 Thượng tổ dòng Lương Cao Mật	Xã Hương Lạp 芗粒, tổng Cao Mật 高密, huyện An Lão 安老, phủ Kinh Môn 荊門 (sau đổi là phủ Kiến Thụy 建瑞), trấn Hải Dương 海陽.
Khoảng 1750	Đời thứ 17 ± 1: LƯƠNG CÔNG NGHỆ 梁公羿 Đệ Nhất tổ dòng Lương Cao Mật
		1906 đổi  Phương Lạp 芳粒, tổng Cao Mật 高密, huyện An Lão 安老, tỉnh Kiến An 建安 (nay là thôn Phương Hạ, xã Chiến Thắng, huyện An Lão, Tf Hải Phòng)
Trước 2/1964	Đời thứ 22 ± 1 : LƯƠNG ĐỨC THÂN (1923-1997) Đời thứ 6 từ Cụ L.C. NGHỆ Đệ Nhất tổ phái ở Lào Cai
Từ 2/1964		La Cà Bốn (nay là An Phong), xã Phong Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai (giai đoạn 1976-1991 là tỉnh Hoàng Liên Sơn)
	Đời thứ 23 ± 1: LƯƠNG ĐỨC MẾN (Người tục biên Gia phả và  soạn Chuyên khảo này)
Từ 11/1981		phường Yên Thịnh, tx Yên Bái, tỉnh Hoàng Liên Sơn.  10/1991 lên Lào Cai khi tái lập tỉnh
Từ 7/1993		Tổ 15 (từ 1999 là Tổ 22), phường Kim Tân, thị xã (từ 2004 là thành phố) Lào Cai, tỉnh Lào Cai. Ngoài ra con cháu Cụ Thân còn sinh sống ở Hà Nội và 3 huyện, thành phố trong tỉnh Lào Cai
	Đời thứ 24 ± 1: LƯƠNG ĐỨC HẢI THƯƠNG (Sinh 11/ 1985)
	Đời thứ 25 ± 1: LƯƠNG ĐỨC HẢI NAM (Sinh 9/ 2012)

Bài này thay thế một số bài trước khi chưa đủ tư liệu và chắc chắn sẽ còn thiếu và chưa chính xác ở chi tiết nào đó. Rất mong được quan viên họ và những ai tâm huyết góp ý để những tư liệu, nhận xét, kết luận trên sớm được bổ sung, sửa đổi một cách chính xác và đầy đủ hơn.

Lương Đức Mến (Đời thứ 7 dòng Lương Chiến Thắng, thế hệ thứ 2 trên đất Lào Cai).

---

[1] Gia phả họ nhà tôi ghi rõ gốc gác cụ Tổ. Hơn nữa mộ Thượng tổ táng tại Kim Đới 今帶, Tiên Lãng, Hải Phòng. Mộ Tổ tỷ táng tại Triều Đông 潮東 sau cải Trung Lăng 中陵 (nay là Khu V TT Tiên Lãng). Đệ Nhất đại Tổ dòng họ Lương ở Cao Mật (Chiến Thắng, An Lão, Hải Phòng nay) là Cụ Lương Công Nghệ 第一代祖梁公羿 sinh 6 trai (Lẫm, Tuấn, Chiêu, Tú, Thiệu, Linh) và 3 gái. Tổ mất ngày 19/5. Mộ táng tại xã Dư Đông 余東, tổng Phú Kê 富鷄 (nay thuộc Khu I thị trấn Tiên Lãng). Tuy đã sang An Lão, nhưng khi mất, Thượng tổ táng tại Trung Lăng và Đệ Nhất tổ táng tại  Dư Đông đều thuộc tổng Phú Kê, huyện Tiên Minh 先明 (nay là thị trấn huyện Tiên Lãng).

[2] Trong bản Phú úy 賦熅 họ Lương Vinh Quang mà tôi đang có (Đời 1 đến đời 10) thì các đời 3, 4, 5, 6 không có ai tên là Lương Công Trạch, Lương Công Cảnh và cũng không cụ nào có vợ mang họ Nguyễn (phu nhân cụ Trạch là Nguyễn Thị Lã ), họ Lương (phu nhân cụ Nghệ là Lương Thị Còi) nên chắc chắn các Cụ khai sáng dòng  nhà tôi không nằm trong bản Phú úy này. Chú ý vào đời Thứ Ba có 4 cụ, trong đó có cụ mà vợ họ Đỗ 杜(壽) không thấy chép tên; đời thứ 5 có 8 cụ, trong đó có cụ vợ là Vũ Thị Động 武氏洞 cũng không thấy chép tên. Cuốn Phả hệ này, gọi các Cụ đời thứ 10 là Tằng tổ chắc là do con cháu đời 13 chép và khi đó không còn liên hệ sâu gì với phái Cao Mật .

Phải chăng do Tổ Thượng các Cụ nhà tôi “tha hương” từ mấy đời trước nên đời sau không nhớ mà chép. Hoặc Gia phả họ Lương khác ở Tiên Lãng có mà tôi chưa được tiếp cận để lấp “khoảng trống” nói về các Cụ nhà tôi?

[3] Tổ tỷ là Lương  Thị Còi  𩲡 (Ngỗi)  hiệu Diệu Cần 妙勤, quê Quan Bồ 關蒲 gần Phương Lai 芳來 và cùng thuộc tổng Kinh Lương 涇涼, Tiên Minh (nay là xã Cấp Tiến huyện Tiên Lãng) cùng tộc danh với Thượng tổ và mộ táng tại Đại Phương Lang 大芳榔 (nay là An Thọ, An Lão, Hải Phòng) là vấn đề còn bỏ ngỏ.