Tìm hiểu về "Phật đản 2012"

Nhớ lại, năm ngoái 2011, Phật đản là vào ngày thứ Ba 17/5 (Rằm tháng Tư Tân Mão, Phật lịch 2555) nhưng nhiều người vẫn cứ bảo phải là ngày 08/4 âm. Xa hơn cháu tôi hoãn cưới bởi bên nhà vợ cứ khăng khăng “Mồng 8 tháng Tư là ngày Bụt đẻ, ai đi cưới con”. Nay sắp đến ngày lễ trọng đó của Phật lịch 2556, vẫn có người còn hỏi. Vậy Phật đản là gì và vì sao có 2 mốc như vậy?

Đức Phật là một nhân vật lịch sử có thật chứ không phải là một nhân vật huyền thoại được tín đồ và quần chúng nhân dân thần thánh hóa. Vì vậy Ngài có sinh, có tử nhưng nhiều vấn đề liên quan đến lịch sử, sự kiện trong cuộc đời Đức Phật vẫn còn những tồn nghi. Song, sự kiện Đức Phật đản sinh, đắc đạo thành Đấng Giác Ngộ toàn năng đã trở thành một dấu son trong lịch sử nhân loại. Do đó việc tưởng niệm về Đức Ngài đã thành một lễ trọng ở rất nhiều nước với những xu hướng chính trị khác nhau.

 1. Ngữ và nghĩa:

Phật đản (H: 佛誕, A: Buddha 's birthday, P: Jour de la naissance du Bouddha) trong đó có từ “đản” 誕  nghĩa là “nuôi” và gọi ngày sinh là “đản nhật” 誕日, là ngày sinh của Đức Phật. Từ đó sinh ra lễ kỷ niệm.

Phật đản hội (H: 佛誕會, A: Buddha's Birthday, P: Anniversaire de Bouddha) là Nghi lễ cử hành để kỉ niệm ngày sinh của Đức Phật).

2. Về ngày sinh của Đức Phật:

Đức Phật Thích ca Mâu ni (H: 释迦牟尼佛, A: Sakyamuni Buddha, P: Çakyamouni Bouddha) có tên là Tất Đạt Đa Cồ Đàm (Siddhārtha Gautama, là thái tử con vua Tịnh Phạn (zh. 淨飯, sa. śuddhodana) và hoàng hậu Mada (sa., pi. māyādevī), thuộc bộ tộc Thích Ca (sa. śākya), nước Ca Tỳ La Vệ (迦毘羅衛, Kapilavastu), một quốc gia cổ đại vùng Ấn Độ nay.

Phật đản nhật 佛誕日 hay ngày đản sinh của đức Phật Thích Ca có nhiều tư liệu nhưng thuyết ghi năm 624 trước Công nguyên là phổ biến hơn cả.

Hiện nay, có chỗ nói đức Phật sinh ngày mồng 8 tháng 2 (kinh Trường a hàm 長阿含 và luận Tát bà đa 薩婆多), hoặc có chỗ nói Phật sinh vào ngày mồng 8 tháng 4 (kinh Thái tử thụy ứng bản); kinh Quán Phật cho rằng chư Phật trong 10 phương đều sinh vào ngày mồng 8 tháng 4.

Thực ra, trong kinh sách của Phật giáo đều không nêu rõ Đức Phật sinh vào ngày nào mà chỉ nêu Ngài đản sinh vào một ngày trăng tròn tháng Vèsaka theo lịch Ấn Độ tại vườn Lâm Tỳ Ni (嵐毘尼, Lumbini). Trong đó “Vesak” là tiếng Sinhala có thể được đọc trại ra từ Vaishākha trong tiếng Pali, là tên gọi của tháng Hai lịch pháp Ấn Độ giáo và cũng theo lịch này thì “ngày trăng tròn” là ngày 08. Có sự khác nhau đó là do Ấn Độ lấy tháng Tí làm tháng Giêng, còn Trung Quốc thì lập tháng Dần làm tháng Giêng. Như vậy tháng 4 theo lịch Ấn tức là tháng 2 theo lịch Trung còn ngày trăng tròn theo lịch Ấn là mồng Tám nhưng lịch Trung lại là ngày 15. Như vậy rõ ràng mốc 08/2 và 08/4 đều không chính xác.

Nhưng do hoàn cảnh lịch sửu, trước năm 1959 các nước Đông Á, thường tổ chức ngày lễ Phật đản vào ngày mồng 8 tháng 4 âm lịch. Bắt đầu từ Đại hội Phật giáo thế giới lần đầu tiên, tại Colombo, Sri Lanka, 25 tháng 5 đến 8 tháng 6 năm 1950, 26 nước là thành viên thống nhất ngày Phật đản quốc tế là ngày rằm tháng Tư âm lịch[1]. Đến Đại hội Phật giáo Thế giới năm 1960 họp tại Phnompênh (Campuchia), căn cứ vào quyết nghị tại Đại hội Phật giáo Thế giới lần 2 họp tại Đông Kinh (Nhật Bản) năm 1952 đã thống nhất lấy ngày rằm tháng Tư theo lịch mặt trăng làm ngày kỷ niệm Đức Phật đản sinh của giới Phật tử toàn thế giới. Từ đó cả thế giới, trong đó có Việt Nam đều lấy ngày Rằm tháng Tư âm lịch làm ngày Phật đản Hội. Việc nhớ 08/4 là theo lối cũ.

Nhắc đến cuộc đời Đức Phật người ta thường nhắc đến bốn sự kiện quan trọng, cũng là bốn mốc son trong quãng thời gian nơi trần thế của Ngài. Đó là ngày Đản sinh 誕生 (Đức Phật ra đời) tại vườn Lâm Tỳ Ni (嵐毘尼, Lumbini); ngày thành đạo 成道 (tìm ra diệu lý) ở Bồ Đề Đạo Tràng (菩梵道場, Bodh Gaya); thời gian chuyển pháp luân 弘法 (hoằng pháp) ở vườn Lộc Uyển (鹿野苑, Sarnath) và Niết bàn 涅槃 (nhập diệt) tại Câu Thi Na (拘尸那揭羅, Kusinagara) ở rừng Sa La dưới chân dãy Himalaya 喜马拉雅山脉 hùng vĩ. Trong đó, ngày Đức Phật đản sinh đã trở thành ngày lễ lớn nhất, quan trọng nhất và thiêng liêng nhất của giới Phật tử toàn thế giới. Hiện nay, trong kinh điển, tùy phái mà có những điểm khác biệt nhất định về ngày đản sinh cũng như về những mốc thời gian khác trong cuộc đời Đức Phật nhưng tựu trung lại đều thể hiện tương đối đầy đủ và cụ thể về bốn sự kiện trên. Đặc biệt, Phật giáo Nam truyền và Phật giáo Tây Tạng thì kỷ niệm ngày Tam hiệp (H: 三合禮, A: The Triple Festival) gồm: cả Phật đản, Phật thành đạo và Phật nhập Niết Bàn.

Ngày 15 tháng 12 năm 1999, theo đề nghị của 34 nước, để tôn vinh giá trị đạo đức, văn hóa, tư tưởng hòa bình, đoàn kết hữu nghị của Đức Phật, Đại Hội đồng Liên Hợp quốc tại phiên hợp thứ 54, mục 174 của chương trình nghị sự đã chính thức công nhận Đại lễ Vesak (theo tiếng Phạn là वैशाख Vaiśākha hoặc Wesak, 卫 塞 节) là một lễ hội văn hóa, tôn giáo quốc tế của Liên Hợp quốc, những hoạt động kỷ niệm sẽ được diễn ra hàng năm tại trụ sở và các trung tâm của Liên Hợp quốc trên thế giới từ năm 2000 trở, tên đầy đủ là Đại lễ Vesak Liên Hợp quốc[2].

Năm 2008, Việt Nam đã đăng cai và tổ chức rất thành công Đại lễ quan trọng này. Năm đó, Đại lễ Phật Đản Liên Hợp Quốc được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia từ ngày 13 đến 17 tháng 5, tức ngày 9 đến 13 tháng 4 âm lịch. Bên cạnh đó các đại biểu cũng tham gia các hoạt động phật giáo khác như khánh thành chùa Bái Đính (Ninh Bình) và tham quan Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh).

Từ sau Đại lễ Phật Đản Vesak 2008, ngày lễ này ngày càng được Phật giáo Việt Nam tổ chức long trọng trên cả nước với nhiều hoạt động phong phú như diễu hành, rước xe hoa, văn nghệ mừng sự ra đời của Đức Phật và các hoạt động từ thiện khác, thu hút sự tham gia không chỉ của Phật tử mà còn là của đông đảo người dân trên mọi miền.  Đặc biệt, Ban trị sự Hội Phật giáo địa phương, các chùa hay Ban Hộ tự các cơ sở thờ cúng Phật còn phối hợp với Uỷ ban MTTQ tại địa phương tổ chức các hoạt động từ thiện-xã hội như thăm hỏi và tặng quà cho người nghèo, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn... thể hiện lòng từ bi theo tinh thần “Phụng sự chúng sinh là thiết thực cúng dường Chư Phật”.

3. Thông điệp Đại lễ Phật đản PL. 2556:

GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM

HỘI ĐỒNG CHỨNG MINH

Hà Nội, ngày 05 tháng 5 năm 2012

(tức ngày 15 tháng 4 âm lịch)

THÔNG ĐIỆP

CỦA ĐỨC PHÁP CHỦ GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM

-*-

Gửi Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử nhân Đại lễ Phật đản Phật lịch 2556 dương lịch 2012

Nam mô Bản Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

Kính gửi:  Chư tôn túc Hòa thượng, Thượng tọa, Ni trưởng, Ni sư, Đại đức

                   Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử Việt Nam ở trong nước và ở nước ngoài.

Hòa chung không khí đại hoan hỷ của người con Phật trên khắp hành tinh, kính mừng Đại lễ Phật đản Phật lịch 2556, dương lịch 2012, thay mặt Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Tôi xin gửi tới chư tôn túc Hòa thượng, Thượng tọa, Ni trưởng, Ni sư, Đại đức Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử Việt Nam ở trong nước và ở nước ngoài lời cầu chúc đại hoan hỷ, đại an lạc, thành tựu mọi Phật sự.

Kính mừng Đại lễ Phật đản năm nay, đúng vào dịp Tăng Ni, Phật tử cả nước vừa long trọng tổ chức thành công Đại lễ kỷ niệm 30 năm thống nhất Phật giáo cả nước thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Trong suốt 30 năm xây dựng và phát triển, Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử các cấp Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu Phật sự trên tất cả các lĩnh vực Đạo pháp và Dân tộc cũng như quan hệ đối ngoại Phật sự quốc tế; được Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cộng đồng xã hội đánh giá cao vị thế của Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Nhân dịp này, Đảng và Nhà nước đã quyết định trao tặng Huân Chương Hồ Chí Minh lần thứ hai cho Giáo hội, cùng một số chư Tôn đức, Cư sỹ, Phật tử có nhiều thành tựu Phật sự ích đời lợi đạo đã được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập, Huân chương Đại đoàn kết Dân tộc, Bằng khen của Thủ Tướng Chính Phủ và Chính quyền các cấp. Đây là minh chứng ghi nhận những đóng góp to lớn của giới Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử Giáo hội Phật giáo Việt Nam đối với sự nghiệp Cách mạng của Đảng và của Dân tộc.

Đặc biệt, các cấp Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã và đang tiến hành tổ chức Đại hội Đại biểu các cấp địa phương và tiến tới Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ VII vào cuối năm nay. Đây là Phật sự trọng yếu có nhiệm vụ tổng kết, đánh giá khách quan, toàn diện những thành tựu, hạn chế, yếu kém, rút ra những bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện Nghị quyết và Chương trình hoạt động Phật sự của cả nhiệm kỳ vừa qua. Thông qua đó củng cố hệ thống tổ chức, nâng cao chất lượng các hoạt động Phật sự trong nhiệm kỳ tới, trong đó cần chú trọng và quan tâm bảo đảm yếu tố đoàn kết, hòa hợp, đúng Hiến chương Giáo hội và pháp luật Nhà nước trong việc suy cử thành phần nhân sự điều hành các cấp Giáo hội và là nhân tố bảo đảm cho thành tựu mọi Phật sự của Giáo hội Phật giáo Việt Nam trong thời gian qua và trong tương lai.

Kính mừng ngày Đản sinh của Đức Từ Phụ, Tăng Ni, Cư sỹ, Phật tử các cấp Giáo hội Phật giáo Việt Nam thành tâm, tinh tấn nỗ lực thực hiện tốt công tác Phật sự ích đời lợi đạo, đó chính là đóa hoa vô ưu kính dâng lên Đức Bản Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Nam mô Bản Sư Thích Ca Mâu Ni Phật tác đại chứng minh

ĐỨC PHÁP CHỦ

GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM

(đã ấn ký)

TRƯỞNG LÃO HÒA THƯỢNG THÍCH PHỔ TUỆ

4. Phật đản năm nay, DL: 2012, PL: 2556[3], AL: Nhâm Thìn.

Dương lịch: Thứ Bẩy ngày 05/5/2012 với  Ngày Julius: là 2456053.

Âm lịch: Ngày 15 tháng tư, năm 2012 có Bát tự: Giờ Mậu Tí 戊子, ngày Bính Dần 丙寅 (Lô trung Hỏa), tháng Ất Tỵ 乙巳 (Phúc đăng Hỏa), năm Nhâm Thìn 壬辰 (Trường lưu Thủy).

Ngũ hành Ngày:  Chi sinh Can (Mộc, Hỏa), là ngày cát (nghĩa nhật).
Nạp Âm: Lô trung Hỏa kị tuổi: Canh Thân, Nhâm Thân.

Ngày thuộc hành Hỏa khắc hành Kim, đặc biệt tuổi: Nhâm Thân, Giáp Ngọ thuộc hành Kim không sợ Hỏa.

Ngày Dần lục hợp Hợi, tam hợp Ngọ và Tuất thành Hỏa cục; xung Thân, hình Tỵ, hại Tỵ, phá Hợi, tuyệt Dậu.

Trực/Tú: Ngày có Trực: Thu và Sao: Vị (cát) trong bộ Nhị Thập Bát Tú.

Tiết khí: Lập Hạ khởi ngày 5/5/2012; Tiểu Mãn khởi ngày 21/5/2012.

Cát thần: Nguyệt không, Sinh khí, Thiên quan, Tục thế, Dịch mã, Phúc hậu, Hoàng ân, Tư mệnh, Trực tinh, Thiên ân.

Hung thần sát: Thiên tặc, Hỏa tai, Tiểu không vong, Tứ tuyệt.

Tuổi kỵ: Bính Thân, Nhâm Thân, Ất Hợi, Tân Hợi, Nhâm Tuất, Mậu Tuất.

Tuổi hợp: Tân Hợi, Canh Thân, Đinh Dậu.

Giờ hoàng đạo: Tý (23-1), Sửu (1-3), Thìn (7-9), Tỵ (9-11), Mùi (13-15), Tuất (19-21).

Hứa hẹn một ngày đẹp trời, đông thiện nam, tín nữ vãng cảnh Chùa, làm nhiều việc thiện.

- Lương Đức Mến (BS từ nhiều nguồn ST, TK)-

---

[1] Nghị quyết được thông qua tại Đại Hội như sau: “Đại Hội Phật Giáo Thế Giới này, trong khi ghi nhận lòng biết ơn về nghĩa cử bao dung của Ngài, vị vua tối cao của Nepal trong việc chọn ngày lễ hội trăng rằm Vesakha làm ngày lễ toàn quốc của Nepal, Đại Hội đồng thời thỉnh cầu quốc trưởng của tất cả các quốc gia trên thế giới có sự hiện diện của Phật tử dù ít dù nhiều, hãy tiến thêm bước nữa chọn ngày rằm của tháng năm âm lịch làm ngày lễ công cộng để vinh danh Đức Phật, người đã được thế giới thành tâm kính cẩn coi là một bậc vĩ nhân của nhân loại.”

[2] Như vậy lễ Phật đản là một trong ba lễ cấu thành Lễ Tam hợp mà Liên Hiệp Quốc gọi là Vesak, hai lễ kia là lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn.

[3]  Chú ý, về Phật lịch: Đại hội Phật giáo Thế giới diễn ra tại Nhật Bản năm 1952 đã quyết nghị lấy năm Đức Phật nhập Niết Bàn, tức năm 544 tCn làm năm đầu của Phật lịch. Mà Đức Phật đã Đản sinh cách đó 80 năm, vào năm 624 tCn. Vậy năm 2012 này, Phật lịch là năm 2556, tín đồ đạo Phật kỷ niệm 2556 + 80 = 2636 năm ngày Đức Phật đản sinh chứ không phải kỷ niệm lần thứ 2556 Đức Phật đản sinh.