Lào Cai trong thời kỳ mở đầu nền quân chủ của Đại Việt

Nước Việt  thời 12 Sứ quân (ST)

Chế độ quân chủ tự chủ phong kiến自主時代 gồm hai giai đoạn: Thời kỳ Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ (939-1407) và thời kỳ Hậu Lê, Nguyễn (1428-1886). Trong đó thời mở đầu nền tự chủ (939-1009) việc quản lý vùng đất Lào Cai nay còn lỏng lẻo và chính thức được xác lập và xiết chặt ở thời kỳ củng cố quyền tự chủ (1009-1407).

Dưới ách đô hộ tàn bạo của Hán triều phong kiến phương Bắc, nhân dân ta vô cùng cực khổ đã vùng lên, giành lại quyền độc lập. Trong Phong sử có câu:

Nước lã mà vã lên hồ,

Tay không mà nổi cơ đồ mới ngoan.

Sau khi giành quyền tự chủ, các vương triều tiến hành công cuộc cai quản, phân lại cương vực thì tên gọi miền đất Lào Cai nay cũng có đổi thay:

Xem lên trăng bạch trời hồng,

Dạo miền sơn thuỷ bẻ bông thái bình.

Ngô Vương Quyền 吾王權,người làng Đường Lâm vào năm 938 nhận được hung tin: Vạn Vương nhà Nam Hán là Lưu Hoằng Thao chỉ huy 1 đạo quân thủy mượn tiếng giúp Kiều Công Tiễn (nha tướng của Tiết độ sứ Dương Đình Nghệ vào tháng 4/937 đã· ám hại chủ để giành chức) sang xâm lược nước ta đã nhanh chóng tập hợp lực lượng, xây dựng kế hoạch: “trước trừ nội phản, sau diệt ngoại xâm” làm nên Chiến thắng Bạch Đằng (938). Chiến thắng ấy và võ công của Ngô Quyền là chiến công hiển hách, đời đời bất diệt, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử vĩ đại, cắm một cái mốc lớn của lịch sử, chấm dứt ách đô hộ hơn nghìn năm của các triều đại phong kiến Trung Quốc, mở ra một Kỉ nguyên mới-Kỉ nguyên độc lập lâu dài và phát triển rực rỡ của đất nước, với triều đại đầu tiên- Triều Ngô (吳氏, 939-965) đóng đô ở Loa Thành thuộc Phong Châu.

Khi dẹp xong loạn 12 xứ quân, Đinh Tiên Hoàng 丁先皇 lập ra triều Đinh (丁氏,968-980), đặt tên nước là Đaị Cồ Việt 大霣越 đóng đô ở Hoa Lư, chia nước làm 10 đạo (khi đó Lào Cai có lẽ thuộc đạo Phong Châu).

Lê Hoàn 藜阋 được Dương Thái hậu và quần thần nhà Đinh tôn lên ngôi vào năm 980. Sau kháng chiến chống Tống thắng lợi, Lê Đại Hành 藜大行 đổi đạo làm lộ, phủ, châu và nước ta được chia ra lộ, phủ, châu từ đó (Nhâm Dần, 1002).

 Ba triều đại phong kiến Ngô, Đinh, Tiền Lê mới làm chủ thực sự được vùng Hoa Lư, Trung châu còn mảnh đất biên thuỳ phía Bắc thì chưa với tới được. Các châu cơ mi, các động ở miền rừng núi vẫn do các tù trưởng, hậu duệ của người Âu Việt cai quản. Những người phải lên trấn nhiệm thì trong lòng nặng nỗi:

Măng giang nấu cá đầu nguồn,

Đến đây nên phải bán buồn mua vui.

 Phải chờ đến những năm sau, họ Lý lập nghiệp mới là người chính thức xác lập, củng cố chủ quyền của Đại Việt ở vùng Tây Bắc và chuẩn bị Nam tiến để mở mang lãnh thổ. Từ đây vùng đất Lào Cai có tên trên trên bản đồ Đại Việt.

Kỷ niệm ngày 01/10/2011