NGỌN NGUỒN GIA TỘC, HỌ HÀNG-THÂN SƠ

Con chim có tổ, con người có tông. Lý thì thế, song do nhiều nguyên nhân mà việc truy tầm cội nguồn một dòng họ, một chi phái phải đâu là dễ.

1. Nguồn gốc họ Lương:

Đến nay nay có 3 thuyết:

- Lấy tên nước làm họ: “ Xuất tự Doanh tính, dĩ Quốc vi Thị”出自贏姓，以國為氏, thế kỷ 7 tCn

- Lấy tên đất phong làm họ : “Dĩ Ấp vi Thị”以邑為氏, thế kế kỷ 5 tCn và

- Đổi từ họp kép ra “Tiên Ti tộc phục tính sở cải”古代鮮卑族复姓所改, thế kỷ thứ 5.

Chi tiết 3 thuyết sẽ viết trong một bài khác.

2. Họ Lương Việt Nam:
Dòng họ Lương Việt Nam phát xuất nguyên thủy từ đâu chưa tìm thấy tư liệu để xác định. Song tựu trung cũng có 3 thuyết và sẽ viết kỹ ở bài khác.

3. Lương Đức tộc:
Tuy Việt Nam có nhiều người, nhiều gia đình mang họ Lương 梁 và có nhiều dòng mang những tên đệm khác nhau hoặc có dòng chữ lót đặt tuỳ ý không theo một quy luật nào. Nhưng Lương Đức 梁德 với quy định cha, con, cháu...đều mang chữ lót là “Đức” thì sinh sống hay xuất phát đều từ Chiến Thắng, An Lão, Hải Phòng. Khởi thuỷ là Lương Công Nghệ 梁公羿 được thân phụ đưa từ Đăng Lai, Tiên Lãng sang vào giữa thế kỷ XVIII để tìm nơi đất mới khai hoang. Còn trước nữa Tổ tiên cụ Lương Công Trạch từ đâu đến Đăng Lai, đến từ bao giờ và trong hoàn cảnh nào, vì sao đến đó... chưa khảo cứu được. Đúng là “Tiền tiền vô thủy” (前前無始, Không biết điểm bắt đầu).
Ban đầu, tại Cao Mật, con cháu vẫn giữ là Lương Công đến đời thứ 3 có 3/4 chi đổi thành Lương Đức 梁德, chi còn lại đổi: Lương Hoàn 梁完[10]. Cuối những năm 1980, trong Danh sách....các chi nhánh đều chép là Lương Công[11]. Ngoài ra có một số phân ngành trở lại Tiên Lãng (thế kỷ XIX) hay sang Tứ Kỳ (Hải Dương, thế kỷ XVIII) hoặc vào Nam (sau 1954 và sau 1975), sang Nam Định, Hà Tây; lên Hà Bắc, Điện Biên...sinh sống, đã lập nên những dòng chi mới nơi đây.
Chiến Thắng vốn nhiều họ và tuy cùng tộc danh nhưng chưa chắc đã cùng Thuỷ tổ. Ví dụ họ Phạm có 2 dòng: dòng cụ Phạm Công Tài 范公財 ở Kim Côn, dòng cụ Phạm Đình Khanh 范廷牼 ở Cốc Tràng. Nhưng họ Lương Chiến Thắng, dù là Lương Hoàn ở Hạ hay Lương Đức ở Hương, Lộc...đều là hậu duệ cụ Lương Công Nghệ 梁公羿.

4. Lương Đức tộc Lào Cai:
Những người thuộc dòng Lương Đức (ngành Trưởng và ngành Ba) lên lập nghiệp ở Lào Cai trong những năm 1962-1971 đều khởi nguồn từ Chiến Thắng, An Lão. Trong đó, sống tập trung hoặc xuất phát từ An Phong, Phong Niên, Bảo Thắng là đông nhất. Từ họ gốc Lương Đức Hải Phòng 海防梁德 đã hình thành một phái Lương Đức ở Lào Cai 老街梁德 và ngày một đông, cư ngụ ở Phong Niên, Xuân Quang, Trì Quang, Phố Lu (thuộc huyện Bảo Thắng) và thành phố Lào Cai; một số tiếp đi các tỉnh: Hà Nội, Đắc Lắc, Lâm Đồng làm ăn sinh sống.
Từ những năm 1960 đã có nhiều gia đình họ Lương gốc Tiên Lãng, An Lão lên ở Cốc Tủm (Phong Niên, Bảo Thắng), Làng Mạ (Trì Quang, Bảo Thắng) và Bảo Nhai (Bắc Hà) tuy cùng Viễn tổ họ Lương ở Đăng Lai, Tiên Lãng nhưng không phải là Lương Đức và chưa chắp nối được Gia phả để rõ thế thứ nên tuy có liên hệ song không chép vào quyển này.
Cùng với sự thăng trầm, biến cố của lịch sử, quê gốc Chiến Thắng và nơi lập nghiệp mới An Phong của những người trong dòng tộc luôn thay đổi cả về địa danh, địa giới cũng như sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội. Trong đó có những sự kiện ảnh hưởng hay quyết định đến sự tồn tại, phát triển của từng thành viên, mỗi gia đình hay sự hưng vong của một Chi, Ngành. Đồng thời những việc làm, công sức của mỗi người con, mỗi gia đình Lương tộc đã có những đóng góp nhất định cho diện mạo và sự phát triển của quê hương.

-*-

[10] Đây không phải là trường hợp họ “kép” kiểu Tư Mã 司馬, Gia Cát 诸葛 hay Lương Khâu 梁丘, Cốc Lương 谷粱, Công Lương 公良 bên Tầu mà đơn thuần là việc đặt tên đêm. Việc thay tên lót này không thấy tài liệu nào chép lại rõ ràng. Mỗi người giải thích một cách,ví dụ: Các Chi mâu thẫn, không hợp được nên “tách họ” = thay chữ đệm. Trong đó, con cháu cụ Đồ Thiệu vốn chăm học nên đổi ra Lương Hoàn (với ý Hoàn mĩ), các ngành kia dù sao cũng muốn giữ cái đức nên đổi ra Lương Đức.
Theo ý tôi: -Chữ Công vốn không phải chữ dùng ghi tên lót của đa số người Việt và hay đi liền chữ Đức (Tổ tông Công Đức, Con cháu Thảo Hiền); tên thuỵ các cụ có chữ Đức:Ví dụ cụ Lương Công Tú thuỵ là Đức Long, con cháu thấy hay bèn theo. Hoặc xưa cúng giỗ đều gọi Lương Công huý...tỏ ý cụ họ Lương tên là... về sau con cháu do Gia phả thất lạc nên nghĩ là Thuỷ Tổ dùng tên lót là “Công”.
[11] Điều này rất phiền phức cho ai đi công tác, học tập, trong giao dịch cần giấy tờ tuỳ thân, Văn bằng, Chứng nhận. Việc thay đổi tên họ phải được phép của Nhà nước, không thể tuỳ tiện. Hơn nữa chữ Công cũng chưa phải tên lót gốc (VN con trai thường đệm Văn). Do đó ai Khai sinh đệm sao thì nên giữ nguyên là hợp lí, hợp pháp và hậu duệ nên tôn trọng tiền nhân. Riêng trên Lào Cai chúng tôi thống nhất vẫn dùng Lương Đức, trừ một vài cháu không hiểu tuỳ hứng “cải biên”.