Bàn về việc rộ nở CÁC CUỘC THI TÌM HIỂU

Nước ta vốn lắm Lễ hội và cũng nhiều Ngày Kỷ niệm, Ngày Truyền thống. Do vậy cũng lắm “cuộc thi tìm hiểu”. Nào là: tìm hiểu về Đất nước, Dân tộc; về Đảng, Bác Hồ; về LLVTND; về các yếu nhân; về các sự kiện lịch sử ý nghĩa, về truyền thống ngành, địa phương,…nhất là các “năm tròn”, “năm chẵn”!

Là người đã từng và đang trực tiếp tham gia, lãnh đạo đơn vị, cơ sở tham gia nhiều cuộc thi tìm hiểu, tôi thấy nổi lên một số vấn đề đáng lưu tâm như sau:

Mỗi cuộc thi tìm hiểu đều là sân chơi bổ ích để trau dồi các kiến thức, hiểu rõ hơn lịch sử, ý nghĩa các sự kiện, nhân vật, ngành, địa phương, các quy định…; điều đó giúp việc truyền tải các kiến thức, mốc sự kiện, quy định tưởng như khô khan trở lên gần gũi, dễ đi vào lòng người hơn, người làm bài dễ ôn, dễ nhớ; tạo được khí thế thi đua trong cộng đồng và vì thế nhiều việc sẽ được vượt qua, dù khó khăn đến mấy.

Thông thường các cuộc thi tìm hiểu, do mục đích, yêu cầu, điều kiện, hoàn cảnh và khả năng cụ thể,…khác nhau sẽ được thực hiện bằng các hình thức thi khác nhau, như: thi vấn đáp, thi thuyết trình, thi qua “sân khấu hóa”, thi tự luận bằng bài viết, bằng dựng Video, …và thi trắc nghiệm hoặc tổng hợp các loại hình ấy. Mỗi hình thức đó lại gồm nhiều loại hình khác nhau, mỗi hình thức thi có những lợi thế và trở ngại khác nhau cho cả Ban Tổ chức, cho Giám khảo và cho cả Người thi.

Thời gian gần đây, ở Lào Cai hình thức “thi trắc nghiệm trên mạng Internet” ngày càng phổ biến, lan rộng và có lẽ là đang ngự trị mà trong đó hầu như toàn “trắc nghiệm điện tử”, ít thấy thi trắc nghiệm bằng giấy!

Đây là hình thức thi mà người dự thi trả lời các câu hỏi bằng việc lựa chọn phương án phù hợp trong các phương án đã được Ban tổ chức chuẩn bị sẵn mà “tích” và ô thích hợp. Ban Giám khảo chỉ việc dựa vào “Ngân hàng dữ liệu” đó để “chấm” bài, xếp hạng bài thi, chung cuộc.

Hình thức này có ưu điểm là nhanh, gọn và tạo được sự tự tin và cảm giác thoải mái cho người dự thi và người tham gia dự thi có thể làm bài ở bất kỳ đâu, thời gian nào phù hợp miễn là họ có “điện thoại thông minh” được cài đặt các yêu càu cần thiết và nơi họ hiện diện có phủ sóng, có wifi,.... Người chấm thi soát nhanh, có thể sử dụng CNTT trợ giúp. Do vậy, nó tiết kiệm thời gian, công sức và các chi phí về giấy in,...

Nhưng nhược điểm của nó là người tổ chức thi phải mất công chuẩn bị nhiều phương án trả lời và người dự thi dựa vào các phương án cho sẵn nhiều khi lựa chọn phương án trả lời theo cảm tính và ý chí chủ quan của mình chứ chưa chắc là do hiểu biết. Nhất là khi đã có đáp án gợi ý của Ban Tổ chức!. Đồng thời, hình thức này có “kén” người dự thi, cụ thể nó chỉ phù hợp với cán bộ công chức, học sinh, sinh viên, giáo giới - là những người có trình độ hiểu biết tri thức nói chung và kiến thức liên quan đến cuộc thi nói riêng tương đối cao; lại có phương tiện là “điện thoại thông minh” hay Laptop hoặc PC để bàn,…và biết ứng dụng công nghệ thông tin vào công việc. Còn các đối tượng khác, như người cao tuổi, người ở vùng sâu, vùng xa, trình độ nói chung thấp, trang bị hạn chế,…thì sẽ rất khó khăn.

Đặc biệt, cuộc thi nào cũng có câu hỏi cuối là: “theo bạn, có bao nhiêu người trả lời đúng?” quyết định thứ bậc của giải. Đó là câu “may rủi”, quyết định “số phận” bài thi nên kết quả cuộc thi không phản ánh đúng thực chất kiến thức, kỹ năng, hiểu biết của người dự thi, nhất là với những người “tâm huyết”!

Mặt khác một trong những tiêu chí mà Ban Tổ chức đánh giá, chấm điểm các cơ quan, đơn vị, địa phương dự thi là số lượng người, số lượng bài dự thi, thời gian gửi bài,…Do vậy dẫn đến sự “đôn đốc” ráo riết của cấp trên và nhiều “sáng kiến” được áp dụng:  “một người làm nhiều lượt bài”, “một người nhấn hộ nhiều người”,…Như thế, cuộc thi trở lên “hình thức”, kết quả của nó không phản ánh thực chất hiểu biết, kỹ năng làm bài và phong trào hưởng ứng của tập thể ấy!

Như thế, còn đâu là “thi tìm hiểu” của cộng đồng và  sức lan tỏa của những vấn đề cuộc thi đặt ra tự nhiên không đạt như ý muốn của cơ quan tuyên truyền, giáo dục!

Không thể bỏ qua các cuộc thi tìm hiểu và càng không thể coi nhẹ việc thi tìm hiểu bằng hình thức trắc nghiệm trên mạng Internet, dù nó còn mới và có những hạn chế nhất định !.

Nhưng để đem đến hiệu quả thực sự và việc đánh giá được chính xác cần có những cải tiến phù hợp. Trước mắt là giảm tần xuất các cuộc thi, đặc biệt không nên tổ chức các cuộc thi vào dịp Tết, dịp sơ, tổng kết năm như đã từng có trong thời gian qua. Sau nữa, mỗi đợt thi nên kéo dài thời gian hơn và nửa sau khoảng đó hãy đưa ra đáp án. Đồng thời nên hạn chế các câu hỏi mang tính đánh đố về số liệu, về nhân vật, về thời gian...mà ngay người trong cuộc, người có trách nhiệm cũng chả nhớ nổi một cách chính xác song nên thêm câu ý kiến khác mang tính tự luận độ 30 từ co chữ 14! Cuối cùng nên bỏ câu “đoán mò” nhưng dễ đạt giải cao do may mắn!

-Lương Đức Mến, 15/4/2022-