Tâm linh trong việc THỜ CÚNG NGƯỜI MỚI MẤT

Cổ nhân quan niệm: Sống trên trần thế ai cũng từng mắc lỗi lầm, tạo nghiệp chướng. Do vậy muốn được siêu thoát, chuyển kiếp thì sau khi chết, vong người mất phải đi qua mười “Điện” 殿và do 10 ông vua cai quản, gọi là “Thập Điện Minh Vương” (H: 十殿簷王 , A: The ten Kings of Hell, P: Les dix rois de l'Enfer) ở Địa phủ (H: 地府, A: The Hell, P: L'Enfer). Các ông Vua này có các trách nhiệm phán xét, trừng phạt các loại tội lỗi khác nhau của người đó khi tại thế[1].

Mười ông Vua cái quản 10 Điện ở địa ngục gồm:

1. Tần Quảng Vương秦廣王điều khiển sức khỏe, sinh tử và quản lý việc u minh, cát hung;

2. Sở Giang Vương 楚江王trông coi địa ngục Hoạt Đại, trừng trị những người khi tại thế từng gian dâm, sát sinh;

3. Tống Đế Vương 宋帝王quản Hắc Thằng Đại Địa, trừng trị những người khi tại thế  hay ngỗ ngược, hỗn láo với bề trên, xúi bẩy kiện tụng, gây sự bất hòa,...;

4.  Ngũ Quan Vương 五官王quản địa ngục Hợp Đại, trị những người khi tại thế chuyên trốn nộp tô, thuế cho nhà nước, mua gian bán lận...;

5. Diêm La Vương 閻羅天子包quản đại địa ngục Khiếu Hoán, trị kẻ từng gây tai ương trên trần thế;

6. Biện Thành Vương 卞城王quản Khiếu Hoán và thành Uổng Tử, rèn những người lúc sống oán trời trách đất, cứ khóc lóc, trộm cắp, đầu cơ tích trữ...;

7. Thái Sơn Vương 泰山王quản địa ngục Nhiệt Não, trị người khi sống trên trần gian đào mồ, trộm mả, lấy hài cốt để làm thuốc, rời bỏ người thân thích...;

8. Đô Thị Vương 都市王quản đại địa ngục Đại Nhiệt Não, trừng phạt kẻ sống trên trần gian bất hiếu khiến cha mẹ đẻ, cha mẹ chồng, cha mẹ vợ phải buồn phiền, bực tức...;

9. Bình Đẳng Vương 平等王quản Thiết Võng A Tỳ và thành Phong Đô, tra tấn kẻ từng giết người, đốt nhà, bị chém nơi pháp trường...;

10. Chuyển Luân Vương 轉輪王nắm các điện mà giải đến nơi quỷ hồn để làm rõ thiện ác, quyết định đẳng cấp, rồi cho lên đầu thai.

Vong người mất muốn đi qua một Điện phải mất 1 Tuần nên Mười điện tương ứng với mười Tuần đó là lý do của việc cúng người mới mất trong vòng tang và “tuần” đây là “tuần cúng” chứ không phải tuần lễ 7 ngày. Cụ thể:

- Sáu tuần đầu 頭,… 六七còn gọi là tuần Thất (H: 旬七, A: The period of seven days, P: La période de sept jours) tương ứng với 6 điện đầu tiên (từ Tần Quảng Vương đến Biện Thành Vương), mỗi tuần cúng một lần, qua một điện chữ là Cúng tuần (旬祭, thực hiện vào các ngày thứ 7, 14, 21, 28, 35, 42 sau mất);

- Tuần thứ 7 七七 là lễ cúng 49 ngày, tức Chung thất (終七, ngày thứ 49 sau mất) tương ứng với điện thứ 7 (Thái Sơn Vương);

- Tuần thứ 8 百日chính là lễ cúng 100 ngày (Tốt khốc卒哭, tức thôi khóc) tương ứng với điện thứ 8 (Đô Thị Vương);

- Tuần thứ 9 周歲tức là cúng giỗ đầu (Tiểu tường 小祥, giỗ đầu) tương ứng với điện thứ 9 (Bình Đẳng Vương);

- Tuần thứ 10 大祥chính là giỗ năm thứ hai (Đại tường大祥, giỗ hết) tương ứng với điện thứ 10 (Chuyển Luân Vương).

Để giúp người thân mới mất qua được 10 cửa điện đó, sớm đến miền cực lạc là lý do của việc cúng người mới mất trong vòng tang.

Thông thường người thân sau khi mất được con cháu rước vong về gia đình tiến hành các lễ: Lễ ba ngày (三虞, lễ tế ngu); Lễ cúng cơm (朝夕面,trong vòng 100 ngày); Cúng tuần; Lễ Chung thất; Lễ Tốt khốc; Cũng Tiểu tường; Cũng Đại tường; Trừ phục (除服, bỏ tang, vào ngày trực Trừ 27 tháng sau mất); Cải táng (改葬, bốc mộ); Kị nhật (忌日, giỗ từ năm thứ 3 trở đi). 

Chú ý:

Trên ban thờ của người mới mất xưa không được thắp hương vòng vì nếu thắp hương vòng, hồn người chết sẽ quẩn quanh, không thể siêu thoát (!?). Thực ra, xưa quy định trong những ngày để tang cha mẹ, người con trưởng không được phép đi xa, thường gọi là “cư tang” (居喪, ở nhà chịu tang) nếu thắp hương vòng, có thể ra khỏi nhà suốt ngày nên chỉ thắp hương nén. Trước khi đi ngủ, thay hương nén bằng hương sào (que hương lớn và dài hơn, có thể cháy trong  4, 5 giờ, đủ qua đêm).

Cổ nhân cho rằng, người mới chết, chưa sạch sẽ nên chưa thể đưa lên bản thờ chung mà đợi sau ngày Tốt khốc có nơi sau giỗ Đại tường hay sau khi Cải táng. Việc này là do đợi thời gian, cùng với sự mất đi của hình hài, những lời thị phi của thiên hạ về người mất đã phai nhạt thì họ mới được gia nhập thế giới thiêng liêng, xứng với các bậc tiên hiền, trở thành đối tượng được lớp cháu con ngưỡng vọng, tôn vinh, sống trong tâm linh các thế hệ sau. 

Đồng thời khi đó Vong hồn (H: 亡魂 - 亡靈, A: Soul of dead person, P: L'âme du mort) người vừa mất đang chờ đầu thai (nhà Phật gọi là thời “thân trung ấm”), tái sinh vào một cảnh giới trong Lục đạo luân hồi (H: 六道輪迴, A: Six ways of Karma, P: Six voies de Karma) [2] gồm 3 đường lành (trời, thần, người) và 3 đường dữ (thú vật, ma đói, địa ngục) tùy nghiệp lực từng người[3]. Do vậy khi đó cũng chỉ nên cầu cho vong hồn thân nhân mau siêu thoát, chứ “họ” không rảnh và không thể phù hộ cho con cháu nơi trần thế được!

Trong các Lễ, công việc đối với người mới mất, thì trừ ngày làm lễ An táng và ngày làm lễ Trừ phục, Cải táng cần chọn ngày, tính giờ còn Lễ Chung thất, Tốt khốc, Tiều tường, Ðại tường, Kị nhật cứ theo đúng ngày mà làm[4]. Khi đó con cháu ở xa nhớ ngày về làm lễ, thân nhân ở chỗ khác sắm sửa lễ đúng ngày tới dự. Lưu ý tang tế theo ngày định sẵn nên thân bằng, cố hữu ai lưu luyến đến thăm viếng, không đợi mời như lễ mừng, lễ cưới và không chuyện “Hữu thỉnh hữu lai, vô thỉnh bất đáo” (有請有來無請不到,mời thì đến, không thì thôi) được. Ngoài ra, con thứ, con gái, cháu phải đến từ ngày hôm trước để “góp giỗ” trong buổi Tiên thường 先嘗.

Đây là vấn đề Tâm linh (H: 心靈, A: The soul, P: L' âme), mà đã là thâm linh thì tin hay không, làm theo hay không tùy ở mỗi người bởi “Linh tại ngã, bất linh tại ngã” 靈在我不靈在我 (linh ứng hay không đều do ta cả)! Nhưng thiết tưởng cũng cần nhắc lại: đây không phải là mê tín dị đoan (H: 迷信異端, A: The superstition, P: La superstition) như có thời ta đã ngộ nhận và “Tâm thành tất linh ứng” 心誠必靈應 !

-Lương Đức Mến, tháng Cô hồn Kỷ Hợi 2019-

---

[1] Đây là theo quan niệm của Phật giáo còn các Tôn giáo khác có quan niệm hơi khác!

[2] 6 cõi ấy còn gọi là Lục phàm, gồm:

Tam thiện đạo (三善道, Ba đường lành)  thì vui sướng dễ chịu là: Cõi trời (天道deva, Tiên với người đã tạo 10 nghiệp lành bậc thượng), Cõi người (人道manussa, Nhân với người đã tạo 10 nghiệp lành bậc trung) ), Cõi Atula (阿修罗道asura, Thần với người tạo 10 nghiệp lành bậc hạ).

Tam ác đạo (H: 三惡道, A: Three evil ways, P: Trois mauvaises voies tức Ba đường dữ)  sẽ khốn khổ, nguy nan là:  Cõi súc sinh (畜生道tiracchānayoni, với kẻ gây nên 10 nghiệp ác vừa), Cõi ngạ quỷ (饿鬼道petta, ma đói, với kẻ  gây nên  10 nghiệp ác thường), Cõi địa ngục (地狱道niraya, với kẻ  làm người mà gây ra 10 nghiệp cực ác).

[3] Người ta bao giờ cũng không lọt khỏi Lục đạo ấy. Khi thì  đầu thai làm người, khi có công đức thì được làm Thần, rồi khi phạm tội thì sa vào Địa ngục hay Ngạ quỉ, súc sinh. Sáu hạng ấy cứ luân chuyển trong sáu cảnh, gặp vui sướng thì ít, gặp đau khổ thì nhiều, vì họ còn vô minh, chưa tỉnh ngộ, nên mới gọi sáu hạng ấy là Lục phàm.

[4] Nhắc lại thé bởi ngay trong đại gia đình hay bạn bè tôi đã có người nhờ thầy xem ngày cúng 49 ngày! Lạ cái, thế mà cũng có thầy xem và phán để nhận tiền!